RIEC Limburg deed onderzoek naar de actuele stand van zaken rondom zorgfraude en zorgcriminaliteit in het Limburgse zorgdomein. Er is gekeken naar de verwevenheid van zorg en criminaliteit en er is gekeken naar de aanpak van de provincie.
Ondernemende crimineel
Zorgprofessionals signaleren steeds vaker inmenging van criminelen en criminele netwerken in de sector, zo blijkt uit het onderzoek. “Hierbij is een verschuiving zichtbaar tussen de ‘gewone’ crimineel, die met een zorgonderneming makkelijk geld wil verdienen, naar de ondermijnende crimineel die zich bezighoudt met verschillende vormen van criminaliteit en de zorgsector faciliterend inzet voor criminele doeleinden. Het zorgdomein wordt daarmee een onderdeel van de criminele wereld.”
Professionals zien ook steeds vaker dat criminelen ook infiltreren in het onderwijs en de arbeidsmarkt. Voorbeelden hiervan zijn het bieden van stageplekken en valse verklaringen over stages die niet verricht zijn. Ook richten criminelen uitzendbureaus op om zzp’ers in de zorg te plaatsen, al dan niet voorzien van een vals diploma. “Een alarmerende trend om dit laatste mogelijk te maken is dat er zogenoemde EVC-bureaus worden opgestart door criminelen. Deze bureaus kunnen certificeringen afgeven waarmee personen in de zorg kunnen werken.”
Mazen in de wet
Criminelen zijn op de hoogte van de mazen in de wet en omzeilen controlemechanismen die worden ingezet om zorgfraude en zorgcriminaliteit te signaleren, stellen de onderzoekers van RIEC Limburg vast. “Er is sprake van gemotiveerde daders waarbij een steeds hogere mate van professionaliteit wordt gezien.”
Het is lastig om vast te stellen hoeveel zorggeld er in de zakken van criminelen verdwijnt. Zorgprofessionals schatten dat het om drie tot tien procent van het totaal aan zorggelden gaat. Zelfs voor een kleine gemeente komt dit neer op een bedrag tussen de 200.000 en 700.000 euro per jaar.
Limburgse aanpak
Er is de afgelopen jaren wel meer bewustzijn gekomen van criminaliteit in de zorg. RIEC Limburg heeft in 2021 het ‘Handelingsperspectief Zorgcriminaliteit’ opgesteld om gemeenten hiermee te helpen. Sindsdien hebben veel gemeenten stappen gezet om toezicht en handhaving op het gebied van zorgfraude en zorgcriminaliteit verder te ontwikkelen, maar het blijkt niet genoeg.
Uit het onderzoek blijkt dat het Handelingsperspectief Zorgcriminaliteit nog onvoldoende wordt gebruikt door de Limburgse overheid. “Dit heeft tot gevolg dat aanzienlijke risico’s op zorgfraude en zorgcriminaliteit blijven bestaan en deze risico’s worden zelfs groter door de toenemende professionalisering van criminelen. De integriteit van het Limburgse zorglandschap komt hiermee onder druk te staan”, schrijven de onderzoekers.
“Terwijl criminelen steeds professioneler worden en steeds beter hun weg vinden binnen het zorgdomein, is de Limburgse overheid momenteel onvoldoende weerbaar om zorgfraude en zorgcriminaliteit effectief te beperken of tegen te gaan”, schrijft RIEC Limburg verder.
Aanpak leidt tot meer risico’s
De Limburgse aanpak lijkt zelfs tot meer risico’s te leiden. Veel gemeenten hebben geen actueel beleid, er wordt onvoldoend gescreend in het aanbestedingsproces, risico’s worden slecht gesignaleerd en de pakkans is klein. Dat laatste geldt in andere provincies ook, maar lijkt in Limburg een grotere rol te spelen. Een quote van een professional illustreert de situatie: “Als ik als crimineel aan de slag zou gaan, zou ik het liefst in Limburg te werk gaan. De bestuurlijke bereidheid om hier iets aan te doen is er niet in Limburg en het toezicht op rechtmatigheid ligt zo goed als plat”.
Toezicht professionaliseren
RIEC Limburg doet een aantal aanbevelingen. Gemeenten moeten niet alleen naar afzonderlijke maatregelen kijken, maar het gehele proces van zorginkoop, aanbesteding, screening en toezicht als samenhangend systeem benaderen. Verder moet het bewustzijn over zorgfraude worden vergroot. Binnen de politie zou er gericht aandacht voor zorgfraude moeten zijn. De samenwerking tussen de gemeenten en het Openbaar Ministerie zou moeten worden versterkt.
Tot slot moet het toezicht in de zorg professioneler. “Het onderzoek laat zien dat er een verharding plaatsvindt onder zorgcriminelen. Steeds vaker is sprake van ondermijnende criminaliteit waarbij het zorgdomein faciliterend wordt ingezet ten
behoeve van andere criminele activiteiten. Criminelen worden daarbij steeds professioneler en zijn steeds beter op de hoogte van de werkwijze en onmogelijkheden van de overheid. Het is dan ook van belang dat ook onder toezichthouders een professionaliseringsslag wordt gemaakt. Hierbij is aandacht nodig voor het herkennen van signalen, moor ook het adequaat reageren, melden en handhaven.
