Judith Tielen, Staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport | Foto: Martijn Beekman/RVD
De mentale gezondheid van – met name jonge – mensen in Nederland staat onder druk, blijkt de afgelopen jaren uit onderzoek. De vraag naar zorg is groot en de wachttijden kunnen lang zijn. Tielens voorganger op het staatssecretariaat, Vincent Karremans, deed een aantal maanden geleden al een voorzet voor een aanpak van de problemen met mentale gezondheid en geestelijke gezondheidszorg.
Karremans wilde meer laagdrempelige steunpunten buiten de ggz voor lichte mentale problematiek. Betere data-uitwisseling tussen ggz-aanbieders en zorgverzekeraars om de wachtlijsten gericht aan te pakken, en stappen zetten om de cruciale ggz uit de marktwerking te halen. Tielen borduurt op het plan voort met een actieprogramma op vijf – domeinoverstijgende – thema’s.
Praatpower
Het eerste thema is het versterken van mentale veerkracht. Er loopt al een programma rond dat thema, maar dat stopt door het aflopen van de financiering eind 2025. Dit programma wordt nog geëvalueerd. “Vanwege de beperkte middelen na 2025 is het nodig afgewogen keuzes te maken en te focussen op een beperkt aantal acties”, schrijft Tielen aan de Kamer. “Deze acties zijn in ieder geval (een vervolg op) de werkgeversaanpak mkb samen met het ministerie van SZW voor de jaren 2026-2028, het doorontwikkelen van het online platform In je bol, Maatschappelijke Diensttijd (MDT) projecten gericht op mentale gezondheid samen met het ministerie van OCW, het continueren van de landelijke beweging voor mentale gezondheid en het voortzetten van Praatpower.”
Steunpunten
Verder wil Tielen werken aan laagdrempelige ondersteuning, zowel bij fysieke steunpunten, als online. “In het AZWA zijn laagdrempelige steunpunten opgenomen als één van de basisfunctionaliteiten. Daarnaast wordt blijvend ingezet op het versterken van de sociale basis en een sociale basisinfrastructuur”, schrijft de bewindsvrouw. “Bij de verdere uitwerking hiervan is het belangrijk dat het fysieke, digitale, en online aanbod aan laagdrempelige ondersteuning bekend is bij inwoners en bij partijen in de regio, zoals gemeenten, ggz-professionals, huisartsen en onderwijsinstellingen. Zo kunnen zij hierop inzetten en structureel samenwerken. Het is belangrijk daarbij oog te hebben voor het bereiken van verschillende doelgroepen, waaronder jongeren. De komende periode ga ik samen met betrokken partijen, zoals de IZA-werkgroep laagdrempelige steunpunten en MIND Us, verkennen hoe we dit aanbod beter inzichtelijk en beschikbaar maken.”
Wachttijden
Wachttijdondersteuning is het derde onderdeel van Tielens actieprogramma. In oktober 2024 waren er in Nederland ruim 100.000 wachtplekken voor een intake of behandeling in de ggz. Meer dan de helft van de mensen staat langer op de wachtlijst dan de afgesproken Treeknorm van 14 weken. In Nederland bestaan al verschillende initiatieven voor wachttijdondersteuning, waaronder WachtVerzachter. “Ook laagdrempelige steunpunten kunnen een vorm van wachttijdondersteuning bieden”, schrijft Tielen. “Mensen met een hulpvraag kunnen de weg naar dergelijke initiatieven echter niet altijd vinden. Om initiatieven tot wachttijdondersteuning toegankelijker en beter vindbaar te maken, ga ik de mogelijkheden verkennen voor een (regionale) routekaart voor wachttijdondersteuning, bijvoorbeeld via een checklist of een handreiking. Daarbij zal ik zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande fysieke en digitale instrumenten. Deze routekaart kan cliënten, zorgverzekeraars én hulpverleners helpen om beter zicht te krijgen op wat effectieve vormen van wachttijdondersteuning zijn en welke wachttijdondersteuning in hun regio beschikbaar is. Ik zal dit doen in samenwerking met de Stuurgroep Toegankelijkheid en Wachttijden ggz.”
Jeugd-ggz
Dan is er in het plan van Tielen aandacht voor de overgang jeugd-ggz naar volwassen-ggz. Jongeren die als minderjarige gebruikmaken van geestelijke gezondheidszorg, maken bij het bereiken van de leeftijd van 18 jaar – of uiterlijk 23 jaar – de overstap van het ene stelsel (Jeugdwet) naar het andere stelsel (Zorgverzekeringswet). Deze overgang verloopt niet altijd goed, erkent Tielen. “De komende periode wil ik gebruiken om deze problemen en mogelijke oplossingsrichtingen breed te toetsen, verder aan te scherpen en samen met veldpartijen te komen tot concrete en gerichte vervolgacties om deze overgang te verbeteren.”
Waakvlamondersteuning
Tot slot wil Tielen inzetten op cliënt- en waakvlamondersteuning. Mensen met een complexe hulpvraag kunnen te maken krijgen met zorg en ondersteuning vanuit veel verschillende wetten die soms onvoldoende op elkaar aansluiten. Onafhankelijke cliëntondersteuning vanuit de Wmo (voor alle inwoners) en Wlz kan hierin een rol spelen, stelt Tielen. “Momenteel vindt een verkenning plaats naar domein-overstijgende cliëntondersteuning. (…) De uitkomsten van deze verkenning zijn ook relevant voor mensen met een complexe ggz-hulpvraag, omdat zij ook gebruik kunnen maken van onafhankelijke cliëntondersteuning. Daarnaast is het belangrijk om, wanneer mensen eenmaal zorg en ondersteuning (hebben) ontvangen, een ‘vinger aan de pols te houden’. De bedoeling is dat zorg of ondersteuning snel op- en afgeschaald kan worden, bijvoorbeeld als er sprake is van een terugval. Een korte lijn naar een betrokkene kan helpen om tijdig de juiste zorg of ondersteuning te krijgen of hulp te krijgen op andere levensgebieden. Dit is een vorm van waakvlamondersteuning. De komende periode vinden gesprekken plaats met betrokken partijen over de huidige praktijk van waakvlamondersteuning, hoe een waakvlamvoorziening eruit moet zien, en wat aanvullend kan helpen om waakvlamondersteuning verder te versterken, zodat mensen met een complexe hulpvraag tijdig de juiste zorg en ondersteuning ontvangen.”
Het plan moet de komende periode nog worden ingevuld met concrete acties. Dat gebeurt, zo laat Tielen weten, in samenspraak met de ggz-sector.
Congres Ggz uit de knel
4 november, Veenendaal
Domeinoverstijgend denken voor een toekomstbestendige ggz
De druk op de geestelijke gezondheidszorg is hoog. Wachttijden lopen op, zorgvragen worden complexer en professionals raken overbelast. Tijdens het Zorgvisie congres Ggz uit de knel staat de zoektocht naar passende hulp en houdbare zorg centraal. Met aandacht voor preventie, veerkracht en het voorkomen dat elke hulpvraag leidt tot zorg. Met keynote spreker staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport, ministerie VWS Judith Tielen.
