VWS kan 1,5 miljard aan uitgaven nog steeds niet verantwoorden

© wladimir1804 / stock.adobe.com

Het ministerie van VWS kreeg in 2021 een forse tik op de vingers van de Algemene Rekenkamer. Zo’n 5 miljard euro aan corona-uitgaven bleken niet te verantwoorden. De conclusies van de Rekenkamer strekten nog verder: het financieel beheer van het ministerie rammelde aan alle kanten. In de daarop volgende jaren werd eraan gewerkt om de uitgaven alsnog te verantwoorden. Daarnaast werd een verbetertraject voor het financieel beheer ingezet.

Onrechtmatig

Minister Kuipers stuurde deze week de meest recente voortgangsrapportage over de twee processen naar de Kamer. Daaruit blijkt dat er vooruitgang is geboekt op het onderdeel verbetering financieel beheer. Een deel van de uitgaven moet echter waarschijnlijk definitief als onrechtmatig worden bestempeld, omdat ze nog altijd onvoldoende verantwoord kunnen worden. Sommige uitgaven zullen waarschijnlijk nooit helemaal verantwoord kunnen worden. Het gaat voornamelijk om voorschotten die tijdens de coronapandemie zijn verleend.

Beschermingsmiddelen

De 251 miljoen euro die is overgemaakt aan het Landelijk Coördinatiecentrum Hulpmiddelen (LCH) is definitief niet meer te verantwoorden. VWS schakelde hulpmiddelenleverancier Mediq in om beschermingsmiddelen, zoals mondkampjes, in te kopen en te distribueren. Vooral de inkoop werd erg ijverig opgepakt. De Rekenkamer stelde in 2021 vast dat VWS voor tien jaar aan beschermingsmiddelen op voorraad heeft. “Mediq is reeds onrechtmatig”, is te lezen in de rapportage van het ministerie. De minister in zijn brief: “Het niet volledig kunnen aansluiten van een geld-goederenbeweging kan ertoe leiden dat net zoals over 2020 dit bedrag onzeker is. Er zijn geen extra maatregelen meer te nemen om dit bedrag met meer zekerheid af te wikkelen.”

Coronatesten

Verder staat er een bedrag van 560 miljoen euro uit 2022 en nog eens 64 miljoen uit 2023 bij het Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding (LCCB). Deze organisatie werd vanuit GGD GHOR opgezet om de pandemiebestrijding in goede banen te leiden. Denk aan het testen, traceren en vaccineren tegen corona. De LCCB, in 2022 opgeheven omdat er geen noodzaak meer toe was, kreeg van het ministerie de status Rechtspersoon met een wettelijke taak (Rwt). Uit de rapportage van het ministerie blijkt dat de grond om dit te doen ter discussie kan worden gesteld. Dit omdat het om een eenzijdige opdracht van de voorzitters van de veiligheidsregio ging.

IC-capaciteit

Ook de subsidieregeling voor het opschalen van de IC-capaciteit heeft de verantwoordingstoets nog altijd niet kunnen doorstaan. Het bedrag dat (vooralsnog) als onrechtmatig wordt bestempeld, kan oplopen tot 450 miljoen euro. In het lijstje staat verder de regeling voor zorgmedewerkers met long covid à 33 miljoen euro. “Om een specifieke groep zorgmedewerkers met langdurige post-COVID klachten eenmalig financieel te ondersteunen is deze regeling opgezet. Bij het opstellen van de regeling zijn risico’s geïdentificeerd doordat de gegevensuitwisseling op aanvragersniveau met het UWV juridisch niet mogelijk is gebleken. Er zijn beheersmaatregelen getroffen met als doel om een getrouw oordeel te geven over de ingediende aanvragen”, schrijft Kuipers hierover.

Laboratoria

Een bedrag van 70,8 miljoen euro staat bij het IT-systeem CoronIT, voor de analyse van coronatesten. “Voor de uitgevoerde analyses coronatesten ontvangt VWS facturen van de laboratoria met een prijs en hoeveelheidscomponent conform de gesloten overeenkomst”, meldt de minister. “Voor de controle van de hoeveelheid in rekening gebrachte testen krijgt VWS een rapportage via de GGD GHOR, opgemaakt vanuit gegevens die via het IT-systeem CoronIT worden aangeleverd. Uit onderzoeken blijkt dat de controle-informatie onvoldoende is om op factuurniveau te controleren dat de in rekening gebrachte aantallen juist zijn.”

Snelheid en zorgvuldigheid

Vanuit VWS is steeds benadrukt dat formele onrechtmatigheid niet betekent dat het geld verkeerd besteed is. Tijdens de coronapandemie won snelheid het dikwijls van zorgvuldigheid. “Op het moment dat er beademingsapparatuur moet worden aangeschaft, testmateriaal moet worden aangeschaft, laboratoria moeten worden gecontracteerd, dan is het niet altijd mogelijk om op alle momenten alle formele regels en stappen te zetten”, verklaarde toenmalig minister Hugo de Jonge.

NICTIZ

Op het lijstje dat Kuipers deze week naar de Kamer stuurt, staan echter nog twee miljoenbedragen die geen betrekking hebben op de coronajaren. Nictiz, het Nationaal ict-instituut in de Zorg, kenniscentrum voor landelijke toepassingen van ICT in de zorg, ontving 20 miljoen euro subsidie van VWS zonder dat de verantwoording daarvan goed geregeld was. De subsidie zou hierdoor door de Europese Commissie als verboden staatssteun kunnen worden bestempeld en dus onrechtmatig zijn. “De staatssteuntoets ten behoeve van de instellingssubsidie aan Nictiz in 2023 is nooit volledig afgerond”, legt Kuipers uit. Er is geen dienst algemeen economisch belang (DAEB) gevestigd, terwijl dit wellicht wel had gemoeten. Voor de instellingssubsidie van 2024 zijn maatregelen genomen om de staatssteuntoets correct af te handelen.”

PALLAS

Tot slot verstrekte VWS een lening van 146 miljoen euro aan Stichting PALLAS (stichting Voorbereiding Pallas-reactor). De stichting moet ervoor zorgen dat er een nieuwe kernreactor voor de productie van medische isotopen komt, een opvolger voor de verouderde reactor in Petten. “Om geen vertragingen op te lopen in het project zijn voor de voorbereidende projectkosten van Pallas in 2023 leningen verstrekt. Gezien de kans op staatssteun zijn deze leningen gemeld bij de Europese Commissie, in afwachting van deze uitspraak worden deze leningen vooralsnog als onzeker beschouwd”, aldus Kuipers in zijn brief aan de Tweede Kamer.