Beeld: Ded Pixto / stock.adobe.com
Demissionair minister Helder praat in een brief de Kamer bij over de voortgang van het actieplan zorg-ict-markt dat toenmalig minister Ernst Kuipers in 2023 lanceerde. Kuipers stelde destijds een onderzoek in naar de haalbaarheid van een plan om iets te doen tegen buitensporig hoge winsten voor leveranciers van zorg-ict. Het ging er daarbij niet zo zeer om bepaalde winstmarges wettelijk te verbieden, maar wel om “onderliggende prikkels en systeemoorzaken” te identificeren en aan te pakken.
Onvoldoende zicht op winst
Dat plan kan van tafel, blijkt uit de woorden van Helder, die zich baseert op de onderzoeken. “Uit deze haalbaarheidsonderzoeken blijkt dat op basis van huidige openbare, beschikbare gegevens, het niet goed mogelijk is om te bepalen wat de hoogte van winsten is en te beoordelen of de winsten maatschappelijk verantwoord zijn”, valt in haar brief te lezen. Ze wijst erop dat er weliswaar jaarrekeningen worden gedeponeerd, maar dat directieverslagen niet openbaar zijn. “De jaarrekeningen op zichzelf geven onvoldoende inzicht in de kostenstructuren en bedrijfsresultaten om gefundeerd uitspraak te doen over de mate waarin winsten in de zorg-ict-markt maatschappelijk verantwoord zijn.”
Daar komt nog bij, aldus de demissionaire minister, dat leveranciers ook maatschappelijke waarde toevoegen. Hoe bepaal je of de winst die ze maken daarmee in verhouding staat? “Ingrijpen op winsten zou mogelijk ongewenste consequenties kunnen hebben voor de al beperkte marktwerking en het innovatieklimaat op de zorg-ict-markt”, schrijft Helder.
‘Data geen businessmodel’
Evenzogoed stelt ze het belangrijk te vinden dat “de tariefstelling in lijn ligt met de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de sector”. En: “Elektronische gegevensuitwisseling, data en databeschikbaarheid moeten niet als een opzichzelfstaand businessmodel worden beschouwd, bijvoorbeeld als per gegevensuitwisseling aanvullende kosten voor zorgaanbieders in rekening zouden worden gebracht.”
ACM en zorgpartijen aan zet
Helder legt de bal bij de Autoriteit Consument en Markt om in te grijpen als dit mis gaat. Indirect komt de verantwoordelijkheid zo ook op het bordje van de zorgaanbieders te liggen, aangezien het aan hen is om vermeende misstanden te melden. Welke rol zorgverzekeraars kunnen spelen via de zorginkoop is volgens Helder nog onduidelijk; ze belooft daar later dit jaar op terug te komen. Zelf gaat de demissionair minister aan de slag met een convenant, gebaseerd op een algemene gedragscode. Zo gaat ze onderzoeken of er draagvlak is voor een inspanningsverplichting hieraan mee te werken.
Geen ict-catalogus
In de brief meldt Helder verder dat een catalogus/marktplaats voor ict-systemen, zoals beschreven in het actieplan van Kuipers, er niet komt. Zo’n catalogus zou volgens het actieplan van Kuipers kunnen helpen om te sturen op ict-kwaliteit en betaalbaarheid, doordat het zorgaanbieders daarmee producten en diensten met elkaar zouden kunnen vergelijken op basis van functionaliteiten en behaalde keurmerken. Helder acht het plan niet haalbaar “gezien de beperkte ontwikkelcapaciteit van ict-leveranciers en hun benodigde inzet bij een veelheid aan interventies uit het actieplan”.
Wensen bundelen
Wel ziet Helder toekomst in initiatieven waarbij zorgorganisaties gezamenlijk hun wensen kenbaar maken aan de leveranciers. Dit zou hun ontwikkelcapaciteit beter benutten, aangezien ze nu vaak voor iedere organisatie apart maatwerk moeten leveren. De medisch-specialistische zorg en de huisartsenzorg zijn projecten gestart om hun gezamenlijke behoeftes als sector richting ict-leveranciers in kaart te brengen en te prioriteren.
Tsja, wat is er wel helder?
Het verdient de voorkeur om aan de vraagkant ook meer marktmacht te organiseren. Het speelveld is nu wel erg ongelijk verdeeld. Gezamenlijke inkoop door zorgaanbieders is lastig vanwege de regels van de marktwerking. Maar slechts enkele ICT-aanbieders maken met veel zorgaanbieders afzonderlijk afspraken.
Er kan geleerd worden van het onderwijsdomein, waarin sprake is van gezamenlijke aanbesteding en inkoop. In SURF bundelen leden (universiteiten, HBO- en MBO-scholen) hun krachten om de best mogelijke digitale diensten in te kopen, kennisdeling te stimuleren en risico’s te beheersen. Ook de academisch medische centra zijn lid!
Dat fenomeen doet zich in meer sectoren voor. Maar er is een generieke remedie: een winst*marge*afhankelijke vennootschapsbelasting: kleine marge –> lage belasting, grote marge –> hoge belasting.
Verder lijkt de suggestie van M. Frissen me zinvol en realiseerbaar.
het fenomeen is nog iets breder: veel partijen in het publieke domein zijn als opdrachtgever onvoldoende in staat om de vele facetten van een aanbesteding in die aanbesteding mee te nemen. Met name het gedrag van (meestal goed bedoelende) marktpartijen is de aanbestedende overheid vreemd. Al meer dan 30 jaar informeren deskundigen (gevraagd en ongevraagd) de publieke partijen om een correcte uit-vraag te stellen aan marktpartijen. En nog steeds gaat dat mis. daardoor krijgt de aanbestedende partij vaak onvoldoende waar voor de juiste prijs. Het realiseren (achteraf) van winsten die te hoog worden geacht, is maar één van de duizende voorbeelden waar het anders loopt dan de aanbestedende partij heeft bedoeld. dit bediscussieer je niet meer achteraf, maar regel je vooraf bij de aanbesteding. ook VWS kan nog het nodige leren op dit vlak.