“Een weinig gereguleerde markt in een maatschappelijke sector”, zo typeert Kuipers de huidige stand van zaken in zijn Actieplan Zorg-ict-markt. Het plan loopt tot 2025 en moet tot ingrijpende verbeteringen leiden. De minister wil scherper toezicht houden en meer regie nemen. Tegelijkertijd legt hij de verantwoordelijkheid bij de leveranciers en bestuurders. Het ministerie van VWS is zelf tenslotte klant noch verkoper op de markt.
Hoge winstmarges
Een gedragscode met bindende afspraken moet de vrijblijvendheid over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ict-leveranciers wegnemen. De hoge winstmarges die veel leveranciers hanteren, zijn velen een doorn in het oog. VWS laat in deze zomer onderzoeken of er sprake is van overwinsten. “Ook zal het onderzoek in kaart brengen of, en zo ja hoe, deze winsten kunnen worden beperkt”, staat in het plan. De uitkomsten van het onderzoek krijgen een plek in de genoemde gedragscode.
Vergunning voor zorg-ict
Verder wil Kuipers “technische en wettelijke eisen” stellen aan zorg-ict en is VWS met de NZa in gesprek over een mogelijk vergunningenstelsel voor toelating van ict-systemen tot de markt. Dat zou kunnen op basis van keurmerken en certificering, waarbij Kuipers als voorwaarde stelt dat dit geen al te grote administratieve last moet opleveren.
Als voorbeeld wijst hij naar een bestaand keurmerk voor de Huisarts Informatie Systemen (HIS), ontwikkeld door Stichting Legio. In de geboortezorg start volgend jaar een proef met een vergelijkbaar keurmerk. Het idee daar is dat op termijn zorgaanbieders met een ict-systeem dat aan de eisen voldoet een hogere vergoeding krijgen. In zijn algemeenheid ziet Kuipers er wel wat in om via de zorginkoop druk te zetten. Zo zouden verzekeraars, gemeenten en zorgkantoren voorlopers op het gebied van ict-kwaliteit kunnen belonen.
Bestuurders bijspijkeren
Voor bestuurders is er ook werk aan de winkel. Zij beschikken in het algemeen over te weinig kennis. Daardoor hebben ze volgens de minister “moeite om de functionele eisen van het zorgproces te vertalen naar eisen aan ict-systemen”. Oftewel: ze leggen geen heldere vraag neer bij hun leverancier. Ze vragen bovendien vaak om maatwerk, waardoor de kosten snel oplopen en de gewenste standaardisatie uit zicht verdwijnt.
Daar komt bij dat zorgbestuurders zich vaak afhankelijk maken van een kleine groep externe deskundigen en de leveranciers zelf. Dit jaar nog gaat VWS bekijken of het een trainingsprogramma kan ontwikkelen om bestuurders en andere betrokkenen bij te spijkeren over ict en de markt. Ter ondersteuning belooft Kuipers nog voor het eind van het jaar een online catalogus te maken, waarin verschillende producten en diensten met elkaar vergeleken kunnen worden.
Samenwerking
Een andere manier waarop zorgaanbieders hun positie kunnen versterken is door meer gezamenlijk op te trekken, valt in het actieplan te lezen. Om zorgorganisaties daarbij te helpen, gaat VWS ze ondersteunen bij de inrichting van (cross)sectoraal leveranciersmanagement. In 2025 moet dat op poten staan.
Het initiatief hiervoor ligt bij de sectorale koepels en brancheverenigingen, de beloofde ondersteuning vindt plaats door het VWS-programma Ondersteuning Koepels Zorg (OKZ). Bovendien neemt VWS zich voor regie te voeren op bovensectorale afstemming. Dat wil zeggen: “De voortgang op de overeengekomen acties volgen en waar nodig bijsturen en monitoren of de acties het gewenste effect hebben.” Vanuit hetzelfde programma stimuleert VWS de sectoren om inkoopwijzers en de eerder genoemde keurmerken te ontwikkelen.
Overdaad aan programma’s
Het ministerie erkent in het actieplan dat bestuurders en leveranciers worden doodgegooid met ontwikkelingen, programma’s en projecten. “Veel programma’s en projecten zijn opgezet om afspraken en informatiestandaarden te ondersteunen, veelal lokaal en regionaal, maar er is nog onvoldoende afstemming over de algehele koers, standaarden en tijdslijnen”, schrijft Kuipers. Om daar meer lijn in aan te brengen is Kuipers van plan om meer gebruik te maken van de ervaring en expertise van de leveranciers. Hij wil hen beter betrekken bij beleidsontwikkeling en implementatie.
Om meer duidelijkheid te bieden, ontwikkelt VWS een Meerjarenagenda zorg-ict-portfolio. Dit is eerder al afgesproken in het Integraal Zorg Akkoord (IZA). “Met deze Meerjarenagenda maken VWS en de partijen die verantwoordelijk zijn voor de programma’s bindende afspraken over wie, wat, wanneer zal opleveren”, staat in het plan.
Jaarlijkse monitor
Om de ontwikkelingen in het oog te houden, gaat Kuipers jaarlijks gegevens verzamelen, analyseren en publiceren. Dat moet bijvoorbeeld duidelijk maken of het lukt de markt toegankelijker te maken voor nieuwe toetreders, businessmodellen en producten. En of het lukt de producten en diensten te houden aan onder meer afgesproken standaarden en kosten.
IZA, Wegiz en Europese wetgeving
Het actieplan moet de weg vrij maken voor de uitvoering van afspraken die gemaakt zijn in het IZA en de vereisten die de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg stelt. De Eerste Kamer behandelt dit wetsvoorstel komende week. Eerder stemde de Tweede Kamer unaniem voor de wet. Op de langere termijn wordt ook op Europees niveau van zorgaanbieders verwacht dat ze digitaal gegevens uitwisselen. Het voorstel voor de European Health Data Space (ehds) bevat bovendien eisen waaraan producten en haar leveranciers moeten voldoen. Dus ook als het actieplan van Kuipers flopt, kan er via die route alsnog een einde komen aan de scheve verhoudingen op de markt voor zorg-ict.
Het is een wirwar van leveranciers en daarmee ook een grote differentiatie. Koppeling tussen de systemen is een probleem, waardoor informatie uitwisseling stagneert. Het kost ook veel geld om koppelingen tussen pakketten te realiseren, als het al mogelijk is. De vraag is of dit met deze aanpak op te lossen is. Eigenlijk zou je naar een systeem moeten, waarbij de Rijksoverheid de regisseur is. Als ik naar mezelf kijk; ik heb inmiddels drie dossiers; een bij de huisarts, een bij de apotheek en een bij het ziekenhuis. Allen afzonderlijk, dit is onoverzichtelijk en het is onmogelijk om de gegevens gelijk te houden. Dit werkt fouten in de hand. Om de IZA handen en voeten te geven, is een goede informatie uitwisseling een vereiste. Ik waardeer de actie van de minister, maar vraag me af of dit weer niet veel bureaucratie en hoge kosten met zich meebrengt.
Woorden, geen daden. En wat een warrig verhaal.
Goed dat er een ingreep komt. Toch garandeert een ingreep nog niet dat het probleem wordt opgelost… Zelf denk ik dat het kennisgebrek aan de bestuurstafels wel eens een heel belangrijke factor kan blijken. Ook kan een goede analyse naar de oorzaak van het probleem vast geen kwaad.