We moeten met een andere bril naar infectiepreventie kijken, vindt Cornelis Boersma, gezondheidseconoom bij het UMCG en bijzonder hoogleraar Duurzame Zorg en Innovatie aan de Open Universiteit. Tot nu toe wordt preventie, waaronder vaccins, vaak gezien als kostenpost. We moeten het juist gaan zien als investering. De winst ligt niet alleen op het vlak van gezondheid, er is ook maatschappelijke en economische impact. Denk bijvoorbeeld aan grootouders die kunnen blijven oppassen op de kleinkinderen als zij goed beschermd zijn tegen griep. Maar nu blijven vaccins – waaronder het verbeterde griepvaccin – onnodig op de plank liggen. Dat is funest voor het draagvlak, en dus gevaarlijk voor de volksgezondheid én het zorgsysteem.
Hoop, lef, trots
Boersma verwijst naar het motto van het Hoofdlijnenakkoord: Hoop, lef en trots. Daarvan ziet hij weinig terug als het gaat om preventie. “Uiteindelijk wordt daar alleen maar op bezuinigd. Klaarblijkelijk vindt men het in Den Haag toch niet zo belangrijk.” Dat is jammer, want in ieder griepseizoen komt de zorg onder druk te staan. Veel ouderen komen in het ziekenhuis terecht, maar er is in die periode ook veel personeel ziek. “De populatiegezondheid is enorm belangrijk om de zorg toekomstbestendig te houden”, vindt Boersma. “We moeten investeren in preventie om een betere kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg te krijgen.”
Griepvaccin
Het proces om vanuit research te komen tot een vaccin op de markt duurt heel lang. Vervolgens kost het ook weer tijd voordat een vaccin in een vaccinatieprogramma wordt opgenomen, zo laat Boersma zien: “Dat is zo over de hele wereld, maar Nederland loopt wel erg achter de feiten aan.” De gang van zaken rond het verbeterde griepvaccin is een goed voorbeeld. In december 2024 publiceerde de Gezondheidsraad een advies. De gezondheidswinst is bewezen. De nadruk in het rapport lag op de ‘complexe’ uitvoering en de kosteneffectiviteit van verschillende vormen van vaccins voor verschillende doelgroepen. De Gezondheidsraad stelt onder meer dat de kosteneffectiviteit niet voor alle scenario’s wordt onderbouwd. Er is extra onderzoek nodig, aldus de Gezondheidsraad. “Dat kan weer lang gaan duren, terwijl er al een griepprogramma is en je dus snel kan implementeren. Maar nu ligt een spoedige implementatie niet voor de hand”, zegt Cornelis Boersma. Voor het komende griepseizoen is het sowieso te laat, maar ook winter 2026/2027 lijkt moeilijk haalbaar. Dit terwijl verbeterde griepvaccins voor ouderen allang worden ingezet in Canada en de Verenigde Staten, of in Europese landen als België, Duitsland en Groot-Brittannië.
Vertrouwen
“Het verhogen van de vaccinatiegraad heeft te maken met communicatie, maar vooral met vertrouwen. Als gezondheidswinst bewezen is maar het middel wordt niet geïmplementeerd, dan schept dat geen vertrouwen onder de bevolking”, zegt Boersma. En dat is bij vaccinaties juist cruciaal. Na de pandemie is het draagvlak zeker niet toegenomen. De politiek speelt hierin ook een rol, zegt de hoogleraar en gezondheidseconoom. “We hebben in Nederland een ‘loose’ systeem. Daarin sturen we niet op vaccinatiegraad, maar op communicatie. Vervolgens kunnen de mensen zelf een beslissing nemen, zo hebben we bedacht. Om de zorg te kunnen ontlasten, zullen we ons echt moeten richten op de vaccinatiegraad. We moeten ervoor zorgen dat effectieve vaccins tijdig worden opgenomen in vaccinatieprogramma’s. Daar is slagvaardig beleid voor nodig. De afgelopen jaren is veel geschreven over het belang van infectieziektepreventie. We moeten voorkomen dat die rapporten ongebruikt in de bureaula blijven.”
