Intensieve eerstelijnszorg voor kwetsbare thuiswonende ouderen leidt niet tot een hogere kwaliteit van leven of vermindering van klachten. Ook blijven de veronderstelde preventieve effecten uit, waardoor dergelijke zorg niet kosten-effectiever is dan reguliere zorg.
Dit constateren onderzoekers van de Universiteit Maastricht op basis van research naar het interdisciplinaire programma ‘Zorg uit Voorzorg’ (ZuV). De onderzoekers publiceerden hun bevindingen recentelijk in het gezaghebbende Engelse wetenschappelijke tijdschrift ‘Age and Aging’ en het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG).
Zorg uit voorzorg
Voor het onderzoek volgden de onderzoekers gedurende twee jaar zo’n 350 ouderen. Bijna twee honderd van hen kregen in het kader van ‘Zorg uit Voorzorg’ extra zorg en aandacht van onder anderen huisarts, praktijkondersteuner, fysiotherapeut en ergotherapeut. Een eerste pilot werd goed ontvangen door zowel de ouderen als de betrokken professionals. Ouderen voelden zich gesteund bij het omgaan met groeiende beperkingen, terwijl professionals het programma aangrepen als leidraad voor interdisciplinaire geriatrische zorg in de eerste lijn.
Op grond hiervan veronderstelden de onderzoekers dat deze vorm van extramurale geriatrische zorg zou leiden tot minder beperkingen in de dagelijkse activiteiten, een hogere kwaliteit van leven, en uiteindelijk verminderd zorggebruik en dus lagere zorgkosten.
De uitkomsten van het onderzoek ondersteunen deze veronderstellingen en wijzen voor wat betreft de kosteneffectiviteit eerder op het tegendeel. In de onderzochte periode gingen zowel de ouderen die intensieve zorg kregen als de ouderen in reguliere zorg achteruit in functioneren zonder dat er sprake was van significante verschillend tussen de twee groepen. Ook gemeten naar de incidentie van depressieve symptomen, ‘valangst’ en sociale participatie waren er geen verschillen.
Wel maakten de intensief begeleide ouderen meer gebruik van zorg. Zo hadden ze bijna vijf keer vaker contact met de praktijkondersteuner en gebruikten ze bijna zeven keer meer ergotherapie. Mede hierdoor zijn de totale zorgkosten per persoon in deze groep bijna zesduizend euro hoger: 26.500 euro tegen 20.550 in de controlegroep.
Uitdaging
Op grond van de eigen studie als ook een aantal andere studies concluderen de onderzoekers dat “eerstelijnszorg voor ouderen in een kwetsbare positie een grote uitdaging is”. In het licht van de herijking van de ouderenzorg, die als het aan het kabinet ligt steeds meer door wijkteams thuis wordt aangeboden, een interessante observatie. “We moeten constateren dat we vooralsnog niet over effectieve methoden beschikken om kwetsbare ouderen proactief op te sporen en bovendien kunnen we geen effectieve interventies in de thuissituatie bieden”, reageert onderzoeksleider Silke Metzelthin. “Dan is het de vraag of je op deze manier verder moet gaan.” Metzelthin en haar collega’s onderzoeken momenteel of de wijkverpleegkundige in staat is om effectieve geriatrische zorg in de thuissituatie aan te jagen. De centrale vraag daarbij is of de wijkverpleegkundige de zelfredzaamheid van ouderen in kaart kan brengen en bevorderen. Dit moet er uiteindelijk toe bijdragen dat de zorg beter aansluit bij wat ouderen zelf willen en kunnen met ondersteuning van het eigen sociaal netwerk.