Daarmee raken de traditionele zorgaanbieders overbelast, en komen continuïteit en solidariteit onder druk te staan. Inmiddels lijkt een grens gepasseerd: zonder ingrijpen dreigt verdere afbrokkeling en desintegratie van essentiële zorg.
De markt wint, de keten verliest
Commerciële partijen richten zich op laagcomplexe en hoog-volume zorg met specifieke aandachtsgebieden. Daarmee neemt het aandeel patiënten met complexe en/of spoedzorg, met hogere kosten en onvoorspelbaarheid toe in ziekenhuizen, huisartsenspoedposten, verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg (vvt) en ggz-kerninstellingen die juist de acute 24/7-ruggegraat vormen.
Bekostiging en contractering lopen echter achter bij deze realiteit waardoor de financiële houdbaarheid voor systeemaanbieders verslechtert, terwijl (acute) zorg essentieel is en hun 24/7 ketenverantwoordelijkheid blijft. De groei van steeds meer organisaties die geen contracten afsluiten met zorgverzekeraars, heeft de regie over de zorg verder ondermijnd. Daarnaast versterkt de arbeidsmarkt het probleem. Steeds vaker kiezen zorgprofessionals voor werk met voorspelbare uren, een beter salaris en lagere werkdruk bij commerciële aanbieders.
Minder mensen
Anw-diensten (avond, nacht, weekend) en crisisdiensten blijven achter bij de publieke dragers van het systeem. Die moeten 24-uurs en acute zorg leveren met minder mensen. Daarbovenop komt dat de systeemorganisaties vaak verantwoordelijk zijn voor het opleiden van zorgprofessionals, waarbij commerciële aanbieders wel profiteren maar nauwelijks bijdragen.
Tot slot is er een toenemende beschikbaarheid van laagcomplexe zorg voor de ‘gezondere’ patiënten, terwijl deze afneemt voor complexe patiënten met meerdere, vaak chronische ziektes, meestal hoge leeftijd of met een acute zorgbehoefte. Immers, de verminderde beschikbaarheid van zorgprofessionals bij systeemaanbieders leidt tot langere wachtlijsten en deze patiënten kunnen niet terecht bij de commerciële partijen.
Solidariteit geen bijproduct
Solidariteit is het fundament van ons zorgstelsel: iedereen heeft toegang tot zorg, ongeacht inkomen, leeftijd of gezondheid. Wanneer zorgaanbieders zich onttrekken aan cruciale taken zoals anw-diensten, opleiding en crisiszorg, raakt dit principe uit balans. Dat begint in de acute zorg, maar werkt door naar de planbare zorg. De gevolgen zijn evident: oplopende wachtlijsten en verminderde toegankelijkheid, vooral voor patiënten met complexe en acute zorgvragen, juist de mensen die het meest afhankelijk zijn van een goed functionerend stelsel.
Samenwerken
Het Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ) speelt hiervoor een belangrijke signalerende rol, maar de regie voor structurele verandering ligt bij landelijke partijen en beleidsmakers. Heldere kaders, gedeelde verantwoordelijkheid en consequente toepassing zijn nodig om waarden als solidariteit en toegankelijkheid te beschermen. Samenwerking en concrete afspraken kunnen hieraan bijdragen.
Concrete maatregelen
- Dwingend anw- en opleidingsquotum voor alle aanbieders. Maak deelname aan 24/7-zorg en opleiding een voorwaarde voor contractering van planbare zorg;
- Integrale ketenbekostiging. Neem tariefcomponenten op die de volledige keten, inclusief crisisdiensten en 24/7 bereikbaarheid dekken;
- Heldere wet- en regelgeving die ongecontracteerde zorg kan reguleren, met oog voor de continuïteit en toegankelijkheid van zorg;
- Regionale personeelsconvenanten. Realiseer uitwisseling en gezamenlijke inzet via ROAZ-regie en regionale financiering ten behoeve van gegarandeerde inzet voor anw en crisiszorg;
- Inkoop op publieke waarde. Selecteer aanbieders op hun bijdrage aan continuïteit en toegankelijkheid in de regio;
- Eenduidige handhaving. Zorg voor transparante toetsing en consequente opvolging met zo nodig maatregelen. Criteria zijn bijvoorbeeld anw-deelname, opleidingscapaciteit en passende zorg.
Door Julliëtte van Eerd, voorzitter Regionaal Overleg Acute Zorgketen Brabant, namens het Dagelijks Bestuur ROAZ Brabant
Het volledige artikel verscheen op de website van het Netwerk Acute Zorg Brabant (NAZ). Lees het hier.