Investeer in preventie, ook in de ggz

In dit licht is het op z’n zachtst gezegd opmerkelijk dat de ggz in het Nationaal Preventieakkoord uit 2018 níet wordt genoemd. Het akkoord richt zich eenzijdig op het verbeteren van de leefstijl, op het tegengaan van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Een legitiem en heel belangrijk streven, geen misverstand daarover. Maar er is meer. Over interventies ter voorkoming van mentale gezondheidsproblemen wordt in het preventieakkoord met geen woord gerept. Ik vind dat frustrerend, het geeft me een ongemakkelijk gevoel. Waarom? We willen juist investeren in preventie omdat we kinderen een zorgeloze middelbare schooltijd en een fijne toekomst gunnen. Maar ook omdat elk mens graag psychisch gezond wil blijven en de maatschappij dit ook verlangt.

Afhankelijk van subsidies

Het voorkomen van psychische problemen is in ons land nog altijd niet structureel georganiseerd. Er is sprake van versnippering, ook in de bekostiging. De ene gemeente maakt er wel middelen voor vrij, de andere niet. Helaas zijn ggz-instellingen zoals Mondriaan voor de financiering van preventieactiviteiten afhankelijk van subsidies. Daarbij zijn er nog nauwelijks middelen beschikbaar om de effecten van interventies te meten. Bijzonder jammer, vooral omdat wij in de praktijk keer op keer laten zien dat preventie haar vruchten afwerpt. Bij de reorganisatie van Mondriaan, twee jaar geleden, hebben we niet voor niets de sector ‘Preventie en Participatie’ ingericht. We geloven in vroegtijdige signalering, zijn ervan overtuigd dat het veel effectiever is om problemen bij de oorsprong aan te pakken.

Goede voorbeelden

Preventie zetten we binnen Mondriaan al jaren in op verschillende terreinen. Bijvoorbeeld binnen de verslavingszorg. In het traject Moti-4 begeleiden we jongeren tussen de 14 en 24 jaar die in de problemen dreigen te raken door middelengebruik, gokken of gamen. Via laagdrempelige gesprekken maken we ze bewust van hun gedrag en de risico’s die dat met zich meebrengt. En met succes. Zes maanden later is het middelengebruik van deze jongeren over de hele linie minimaal met de helft afgenomen, zo leert wetenschappelijk onderzoek. 

Voor ouderen die overmatig of problematisch alcohol gebruiken, hebben we een soortgelijke interventie: Moti-55. Ook zij hebben veel baat bij dit programma dat hen bewust maakt en inzicht geeft in hun problematische gewoonte. Voor 55-plussers met angstklachten bieden we de training ‘Angst de baas’. Eveneens een bewezen effectieve interventie waarmee we voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op de ggz. Ondanks de zeer positieve ervaringen van deelnemers wordt deze cursus op dit moment nog maar door één gemeente in Zuid-Limburg afgenomen. Doodzonde, als je het mij vraagt. Met dit soort interventies maken we deze Zuid-Limburgse regio, waar de gezondheid en leefbaarheid achterblijft bij de rest van Nederland, gezonder. Door te investeren in preventie verhogen we de zelfredzaamheid en zelfstandigheid, waardoor zij weerbaarder zijn in deze maatschappij en minder snel een beroep doen op individuele, dure zorg. Ook zal dat leiden tot het verbeteren van de sociaaleconomische status in de regio.

Als laatste voorbeeld noem ik Mental Health First Aid (MHFA). Eerste hulp bij mentale gezondheidsproblemen. Een training, gericht op familieleden, werkgevers of andere betrokkenen/burgers in de directe omgeving die psychische klachten niet altijd herkennen en dus vaak ook niet weten wat ze moeten doen. We bieden hen de kennis waarmee ze psychische problemen eerder kunnen signaleren en sneller de juiste hulp kunnen inschakelen zodat een toename van de klachten kan worden voorkomen. Ook helpt deze training het stigma te doorbreken en meer begrip te kweken voor mensen met (beginnende) psychische klachten. Onderzoek van het Trimbos Instituut en GGZ Eindhoven wijst uit dat maar liefst 97 procent van de deelnemers zeer tevreden is over deze cursus en zich vaardiger voelt om bij (beginnende) psychische klachten handelend op te treden

Structurele financiering

Om me heen zie ik dat de aandacht voor preventie groeit. Koningin Máxima hield afgelopen voorjaar nog een emotioneel pleidooi om de geestelijke gezondheidszorg serieus te nemen, nadat haar jongste zus een einde had gemaakt aan haar leven. Helaas heeft die toenemende aandacht tot op heden nog niet geleid tot een structurele financiering. Die is in mijn ogen écht noodzakelijk. Wij als Mondriaan willen heel graag blijven investeren in succesvolle interventies, zoals hierboven genoemd. Maar dat kunnen we niet alleen, dat moeten we samen doen. Vanuit de overtuiging dat preventie geen kostenpost is maar juist heel veel persoonlijk leed en geld bespaart, zou ik willen oproepen om de krachten te bundelen. Laten we ervoor zorgen dat preventie een integraal onderdeel wordt van de bekostiging. En bestaande interventies verder ontwikkelen. Van daaruit kunnen we de volgende, noodzakelijke stap zetten en preventie inbedden in onze ggz-behandelingen. Alleen door vroegtijdige interventies een vaste plek te geven in onze zorgprogramma’s kunnen we voorkomen dat nog meer mensen de ggz instromen. Daar is het allemaal om te doen, daar zouden onze inspanningen om moeten draaien. De praktijk bewijst dat het geen loze woorden hoeven zijn, we laten het bij Mondriaan al jaren zien. Preventie werkt!

Jean-Paul Essers

Voorzitter raad van bestuur Mondriaan