Zorg verlenen op Goeree-Overflakkee kent zo zijn uitdagingen. Maar de voorzitter van de raad van bestuur van CuraMare, Koos Moerland, denkt dat ‘de overkant’ wel wat kan leren van de ervaringen op het eiland. “Onze mentaliteit is: we doen het met elkaar.”
Toen Koos Moerland 25 jaar geleden begon bij Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis in Dirksland, was hij als financiële man betrokken bij een van de eerste samenwerkingsprojecten in de zorg op Goeree-Overflakkee, tussen het ziekenhuis, een verpleeghuis en een verzorgingshuis. Die kregen samen één controller, en dat werd Moerland.
‘Samenwerking’ is nu een belangrijke pijler van wat is uitgegroeid tot CuraMare. In het onlangs gepubliceerde strategiedocument De zorg voor elkaar; Curamare op weg naar 2030 komt het woord samenwerken bij wijze van spreken ‘wel honderd keer voor’, aldus Moerland, alweer vijftien jaar voorzitter van de raad van bestuur. CuraMare biedt niet alleen verschillende vormen van zorg onder één dak, men werkt ook nadrukkelijk samen met huisartsen, welzijnswerk, gemeentes en andere zorginstellingen.
Opvallend aan CuraMare is natuurlijk dat jullie verschillende zorgvoorzieningen bieden: een ziekenhuis in Dirksland, maar ook thuiszorg en ouderenzorg in de wijde omgeving. Welke meerwaarde heeft dat?
“Vanuit bedrijfseconomisch perspectief is het natuurlijk veel efficiënter om één bestuur te hebben voor al die verschillende instellingen. Maar ook met de ondersteunende diensten kun je meer kwaliteit bieden, en tegelijkertijd doelmatiger werken. Toen ik hier begon, hadden het ziekenhuis en al die bejaardenhuizen, zoals ze het toen noemden, allemaal een parttime automatiseerder in dienst. Als je dat samenvoegt kun je niet alleen met minder mensen hetzelfde werk doen, de functie wordt ook veel aantrekkelijker. Ik denk dat dit model de toekomst heeft, in ieder geval voor ons soort regio. Het is niet alleen efficiënter, het verbetert ook de zorg. Medewerkers uit verschillende zorgtypes – ziekenhuis, ouderenzorg en thuiszorg – kunnen van elkaar leren en stemmen de zorg op elkaar af.”
Is de nauwe samenwerking van CuraMare met andere zorginstellingen een keuze of noodzaak?
“Het is een bewuste keuze, maar in deze regio is het ook absoluut noodzaak om de bewoners de beste zorg te bieden. Ons werkgebied is dunbevolkt – op Goeree wonen maar 50.000 mensen – en de afstanden zijn groot. Dat is bijvoor- beeld voor de wijkverpleging een uitdaging, zeker in de nacht. In die omstandigheden is het heel belangrijk dat de lijntjes tussen de verschillende partijen kort zijn. Daarbij helpt het dat de gemeenschapszin hier op het eiland heel groot is. Men kent elkaar. De banden tussen de zorginstellingen en de bevolking zijn heel sterk. Voor de mensen hier is het Van Weel-Bethesda echt ‘ons ziekenhuis’.”
‘Medewer- kers uit verschillende zorgtypes – ziekenhuis, ouderenzorg en thuiszorg – kunnen van elkaar leren en stemmen de zorg op elkaar af’
Heeft dat ook te maken met het eilandgevoel?
“Zeker. Vroeger werd je op Goeree voor bijvoorbeeld een blindedarmontsteking door de huisarts geopereerd op de keukentafel, of je moest met de pont naar Rotterdam; afhankelijk van waarmee je de beste kans op overleven had. Het ziekenhuis is ontstaan uit het idee dat je samen iets opbouwt voor het algemeen welzijn. Die mentaliteit leeft hier nog steeds: we hebben het met elkaar te doen en met elkaar houden we onze zorgvoorzieningen op peil.”
Belanden er door die gemeenschapszin minder mensen in het zorgsysteem?
“Dat is moeilijk te bepalen. In het algemeen kun je wel zeggen dat mensen hier meer naar elkaar omkijken dan bijvoorbeeld in een grote stad, waar mensen vaak hun buren niet eens kennen. Het is ook typerend voor de eilandmentaliteit dat mensen bijna nooit zomaar binnen- lopen op de spoedeisende hulp zonder tussenkomst van de huisarts. Ze gaan doorgaans pas naar de dokter als er echt iets is. Maar tegelijkertijd hebben wij ook meer dan andere regio’s te maken met de gevolgen van de vergrijzing. Tot 2030 zal de vraag naar ouderenzorg hier naar verwachting met 40 procent stijgen, de vraag naar medisch-specialistische basiszorg met 12 procent. Kortom: de opgave is groot.”
Kunt u in dat opzicht genoeg goede vakmensen vinden en vasthouden?
“Wij staan voor dezelfde uitdagingen als de hele sector. Met name in de ouderenzorg merken we de krapte aan personeel. CuraMare is de grootste werkgever op Goeree, maar we blijven natuurlijk een eiland: als je hier niet woont moet je toch die reistijd overbruggen, dat kan een drempel zijn. Tegelijkertijd worden ook onze eigen medewerkers gemiddeld wat ouder. Dat wordt met name spannend voor de avond- en nachtdiensten, want als je 55 bent, wordt het zwaar om die te draaien. Dus ook voor ons komen die vraagstukken eraan. Met goed werkgeverschap proberen we daar een antwoord op te geven.”
Waarom zou een medisch specialist komen werken in een ziekenhuis in Dirksland en niet kiezen voor bijvoorbeeld een groot academisch ziekenhuis?
“Wij zijn heel scherp op wat we bieden. We doen geen verrichtingen die je beter aan een STZ of academisch ziekenhuis kunt overlaten. En we vragen allrounders, die misschien méér willen dan alleen hun specialisme uitoefenen. Onze medische staf is weliswaar hard gegroeid, maar we kennen elkaar nog wel. Je bent hier een van de honderd in plaats van een van de vijfhonderd specialisten en daardoor kun je ook eerder meedraaien in het management of het bestuur, als je dat ambieert. Bovendien kun je natuurlijk heel mooi wonen op Goeree-Overflakkee. Die combinatie maakt het werken hier aantrekkelijk. Wij hebben in ieder geval niet méér moeite om goede mensen te vinden dan een ander ziekenhuis.”
Kunt u als bestuurder van verschillende instellingen nog het overzicht bewaren met al die verschillende bureaucratieën?
“Daarin moet echt iets veranderen. Er is altijd wel een goede reden te bedenken waarom een protocol of regel wordt ingesteld, maar al met al kost het veel tijd. Ik denk regelmatig waarom moet ik hier een handtekening onder zetten voor akkoord? Neem de Kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg. Dat is ooit begonnen als een initiatief van de NVZ om aan te tonen dat we voldoende geld besteden aan opleidingen. Stond iedereen achter. Op enig moment is het een subsidie geworden, mét een accountantscontrole. En nu lijkt het erop dat we vanwege Europese wetgeving ook nog verplicht de helft moeten co-financieren. Dat gaat om veel geld. Of neem de diagnose-behandelcombinatiesystematiek. Het zou de contractering van zorg met verzekeraars transparanter moeten maken. Maar in de praktijk is het een rituele dans, die een enorme administratieve belasting met zich meebrengt.”
In hoeverre heeft de werkdruk in de zorg te maken met die bureaucratische last?
“In mijn ervaring komt de druk en stress die onze medewerkers in bijvoorbeeld de ouderenzorg ervaren niet alleen door de fysieke werkbelasting, maar vooral doordat ze vaak niet meer kunnen doen wat ze graag willen doen: aandacht geven, een praatje maken. En dat komt voor een groot deel door alle regels en administratieve lasten waar ze mee opgezadeld worden.”
Wat moet er gebeuren om dat te veranderen?
“Bij onze hoofdingang hangen onze kernwaardes aan de muur, een daarvan is ‘vertrouwen’. Als we dáár nou eens van uitgaan in de zorg, dan zouden we met heel wat minder regels toe moeten kunnen. Je krijgt dan in ieder geval méér tevreden medewerkers, want die hebben daar nu echt last van.”
Hoe ziet de financiering eruit in een systeem met vertrouwen als basis?
“Persoonlijk zou ik zeggen: geef ons als zorgaanbieders van de regio een lumpsum en dan gaan we de zorg hier goed regelen. Dan kun je de kosten denk ik ook beter beheersen dan nu, met al die verschillende contracten. En vergeet niet dat er in het huidige systeem enorm veel geld gaat naar al de adviseurs en consultants die wij moeten inhuren. Er is rond de regelgeving een hele industrie ontstaan van controle en verantwoording.”
Veel deskundigen denken dat het huidige zorgstelsel onhoudbaar is. Stormen we met zijn allen op een ravijn af?
“Als het gaat om stijgende kosten weet ik dat niet zo zeker. DSW vraagt nu als eerste zorgverzekeraar 11,50 euro meer voor de basisverzekering. Maar de benzine is volgens mij nog véél duurder geworden het afgelopen jaar, om nog te zwijgen van de gewone boodschappen. Dan valt die 11,50 euro per maand eigenlijk nog wel mee. Collectieve zorguitgaven zijn ook een politieke keus: je hebt het er wel of niet voor over. Maar je moet niet vergeten dat je er ook wat voor terugkrijgt, namelijk goede zorg. Het personeelstekort zie ik veel meer als een reële bedreiging. Om de gevolgen van de vergrijzing op te vangen zou in 2060 één op de drie Nederlanders in de zorg moeten werken, als er niets veranderd. Dat is natuurlijk onhaalbaar.”
‘Als we eens uitgaan van vertrouwen in de zorg, zouden we met heel wat minder regels toe kunnen’
Wat is daarvoor de uitweg?
“Er is niet één uitweg. Maar de meeste winst is denk ik te boeken met sociale cohesie. Simpel gezegd: wat meer naar elkaar omzien. Natuurlijk vind je niet overal die gemeenschapszin zoals hier op Goeree. Maar er is soms meer mogelijk dan we denken. Je ziet hier op het eiland bepaalde woonvormen ontstaan, waarbij opa en oma niet in huis komen wonen, maar wel vlakbij, in een behapbare zorgwoning. Dat soort initiatieven juich ik toe. Dat is niet dé grote oplossing, maar een van de vele kleine veranderingen in de manier waarop we in de toekomst met elkaar kunnen omgaan. Maar dat vereist natuurlijk wel een mentaliteitsomslag. In Nederland denken we zo langzamerhand dat de overheid álles kan en moet oplossen. Daarbij zijn we het idee van de zelfredzaamheid van de individuele burger een beetje kwijtgeraakt. Want de meeste mensen kunnen in veel opzichten heel goed voor zichzelf zorgen. En als we elkaar daarbij helpen, komen we een heel eind.”
Over CuraMare
De basis voor een ziekenhuis op Goeree-Overflakkee werd gelegd door een legaat van de in Dirksland geboren Paulina Maria van Weel. Daarbij was 150.000 gulden bedoeld voor de aankoop van bouwgrond voor een ziekenhuis, dat uiteindelijk in 1934 officieel zijn deuren opende. Uit verschillende fusies en samenwerkingsverbanden tussen zorgverleners ontstond uiteindelijk in 2009 CuraMare. Behalve de ziekenhuiszorg in het Van Weel-Bethesda in Dirksland biedt CuraMare ook ouderenzorg en thuiszorg in het werkgebied Goeree-Overflakkee en Westelijk Voorne-Putten. Het ziekenhuis werkt intensief samen met het Maasstad Ziekenhuis en het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam en Spijkenisse Medisch Centrum, in het zogenaamde ‘vierkant’. CuraMare heeft een jaaromzet van ruim 200 miljoen euro en meer dan 3100 medewerkers.
Biografie
Koos Moerland (1962) studeerde Bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit. Na diverse functies als consultant en treasurer, begon hij in 1998 als controller bij het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis, verpleeghuis de Samaritaan en verzorgingshuis De Goede Ree (later alle drie onderdeel van CuraMare). Hij groeide door naar de positie van directeur Algemene Zaken bij het Van Weel-Bethesda en in 2008 werd hij benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur van CuraMare. Daarnaast zit Moerland onder meer in het dagelijks bestuur van Paulina.nu en in de raad van bestuur van Spijkenisse Medisch Centrum, waar het Van Weel Bethesda Ziekenhuis voor de helft eigenaar van is.
Dag Koos, In het licht van de omloopsnelheid van zorgbestuurders is jouw verhaal een mooi voorbeeld van de voordelen van continuiteit. Chapeau!
Groet, Hans van Dijk (Rijndam tot 2010)
Goed verhaal, Koos. Well spoken.
NZa zoekt goede voorbeelden, dit is er een
Een pracht-voorbeeld voor iedereen in onze transformerende maatschappij!
Want inhoudelijk beantwoordt deze aanpak precies waar wij als maatschappij (ook buiten de zorg) naar toe gaan, zoals scherp beschreven door prof. Bob de Wit in zijn boek Society 4.0 (en uitgewerkt in de afgelopen woensdag gelanceerde regiogids 4.0).
In dit artikel niet benoemd, maar daarop wel een antwoord: internationaal is de wereld in transformatie naar regionalisering en gemeenschapszin. Het eerste om technische redenen. Het tweede om te voorzien in universeel menselijke behoeften waaraan onze huidige systemen aan voorbij zijn gegaan.
Tevens is dit een holistisch antwoord op onze doorgeslagen compartimentering binnen en buiten de zorg en als antwoord op het stoppen met bureacratisering als ongezond antwoord op wantrouwen.
Vandaar ook de kernwaarde ‘vertrouwen’ boven deze benadering.
Dank Skipr voor dit artikel!
Wij gaan als Society 4.0 Koos benaderen om te onderzoeken hoe wij zijn voorbeeld wereldwijd kunnen uitdragen als eigentijds antwoord op maatschappelijke vragen, ook buiten de zorg!
Geintesseerd? Kijk op https://society4th.org