Diffuse financiering, gebrek aan regie, korte termijn focus, een risicomijdende cultuur, en onderbenutting van zorgtechnologie; het streven om kwetsbare burgers langer zelfstandig thuis te laten wonen kent nog veel obstakels. 34 Partijen in Den Haag gaan de problemen met een nieuwe collectieve visie bij de wortel aanpakken.
De plannen zijn op vrijdag 27 januari aan staatssecretaris Van Rijn in Den Haag aangeboden in de vorm van een stakeholderanalyse. De Haagse zorgaanbieders zien zich de komende jaren voor een forse opgave gesteld. Het aantal inwoners van de residentie groeit de komende jaren tot circa 519.000 personen. Dit is een toename van 3,3 procent, bijna een procent meer dan het landelijk gemiddelde. Daarbij is er een relatief sterke groei van de groep inwoners van 45 jaar en ouder. Ook telt Den Haag 150 nationaliteiten en zijn er veel inwoners met een lage sociaaleconomische status. Multi-etniciteit en lage sociaal economische status hebben weer hun weerslag op de zorgvraag en de zorgvaardigheden van de inwoners.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden proberen de gemeente Den Haag en de Stichting Transmurale Zorg (STZ) burgers te ondersteunen bij het langer en zo zelfstandig mogelijk thuis wonen. In totaal zijn momenteel 34 stakeholders betrokken bij het project ‘Gezond Langer Thuis’. Hieronder naast beleidsmakers en zorgverzekeraars ook huisartsen, ziekenhuizen, ggz-aanbieders, welzijnsorganisaties en kennisinstituten.
Positieve gezondheid
De betrokken partijen hebben elkaar gevonden in een nieuwe gemeenschappelijke visie. Deze is geïnspireerd door de ideeën van gezondheidswetenschapper Machteld Huber over positieve gezondheid. In haar concept wordt gezondheid niet meer gezien als de af- of aanwezigheid van ziekte, maar als het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale levensuitdagingen om te gaan en zoveel mogelijk eigen regie te voeren. Dit betekent dat bij de inrichting van de ondersteuning op gemeentelijk niveau niet zorg en ziekte leidend moeten zijn, maar gezondheid en kwaliteit van leven. De wensen en noden van de burger zelf zijn daarbij de belangrijkste maatstaf. De stakeholders willen daarom vooral gaan investeren in persoonlijke gezondheidsvaardigheden, zodat kwetsbare burgers beter (mede) regie kunnen voeren en gezondere keuzes maken.
Bouwstenen
Met dit uitgangspunt voor ogen hebben de stakeholders vier bouwstenen geformuleerd, die langer zelfstandig wonen in Den Haag daadwerkelijk mogelijk moeten maken. Het gaat hierbij om preventie, wijkgerichte aanpak, (in)formele zorgnetwerken en populatiegerichte zorgketens.
Toch zijn er ook in Den Haag nog flinke obstakels op weg naar grotere zelfstandigheid voor kwetsbare burgers. Zo kenmerkt de zorg zich vaak door een incident- en risicomijdende cultuur. Die wordt mede gevoed door de vele regels en richtlijnen bedoeld om de kwaliteit van de zorg te waarborgen, maar een dergelijke cultuur hindert innovatie.
Ook is er blijkens het rapport ‘Gezond Langer Thuis’ in gemeente Den Haag gebrek aan regie en coördinatie. Dit probleem wordt verder gevoed door de korte termijn focus, die gedomineerd wordt door “de vierjaarlijkse cyclus in beleid en politiek”. Innovatie wordt daarnaast gehinderd door de huidige financieringssystematiek. Die biedt weinig ruimte aan e-health of samenwerking.
Niet zaligmakend
Speciale aandacht in de stakeholdersanalyse is er voor technologie. Voor de gemeente Den Haag is de trage adoptie van technologie één van de redenen om de analyse te laten uitvoeren. In de analyse zijn het vooral de welbekende problemen die ook elders in Nederland spelen -zoals het gebrek aan interoperabiliteit en het ontbreken van standaarden en passende financiering- die genoemd worden. Toch schrikken de stakeholders hier niet van terug. “Technologie speelt in de zorg van de toekomst en ter ondersteuning van de thuiswonende, zorgbehoeftige burger een belangrijke rol, maar is niet zaligmakend”, luidt één van de conclusies.
Lef
Belangrijker in de ogen van betrokkenen is de gezamenlijke veranderingsbereidheid. “In de discussie blijkt dat partijen open staan voor verandering, meer dan de stakeholders van elkaar wisten en dachten”, constateren opstellers Jack van Gils, Saskia Timmer en Anke van Horne van adviesbureau voor digitale zorg Redmax. “Het is tijd om proactiever en met meer lef over andere vormen van financiering te praten. Gemeente en zorgverzekeraars staan er voor open, als het maar transparant en controleerbaar blijft.”
De volgende stap in het project ‘Gezond Langer Thuis’ is het uitwerken van een veranderscenario en actieprogramma. Dit moet medio mei gebeuren.