Ziekenhuizen en zorgverzekeraars besteden weliswaar meer aandacht in hun contractonderhandelingen aan de betaalbaarheid en toegankelijkheid van dure geneesmiddelen, tegelijkertijd signaleren ziekenhuizen knelpunten die hun onderhandelingsmacht beperken. Eén van die knelpunten is dat farmaceuten artsen beïnvloeden bij het voorschrijven van geneesmiddelen.
Dit blijkt uit de eerste monitor ‘Contractering geneesmiddelen in de medisch-specialistische zorg’ van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).
Zorgaanbieders ervaren het als een knelpunt dat bij de inkoop van geneesmiddelen dat de farmaceutische industrie invloed uitoefent op de artsen. De industrie maakt afspraken met artsen over het gebruik van bepaalde geneesmiddelen en als tegenprestatie ontvangen arts engeld voor het doen van onderzoek of een vergoeding voor het leveren van data. Artsen in een ziekenhuis kunnen “gevoelig” zijn voor extra onderzoeksgeld dat kan worden ingezet op de afdeling. “Dit is een oneigenlijke verstoring van de inkoopactiviteiten van het ziekenhuis en neemt over de jaren toe door alle bezuinigingen”, aldus de NZa. “Er is een duidelijke regie in het ziekenhuis nodig om dit te doorbreken.”
Volgens de ziekenhuizen zou de overheid een grotere rol moeten spelen in het versterken van de inkooppositie ten opzichte van de farmaceutische industrie. Gezamenlijke inkooptrajecten kunnen in hun ogen een maatschappelijk voordeel opleveren. Er moet volgens de ziekenhuizen meer aandacht zijn voor non-concurrentiele afspraken, zodat landelijke afspraken mogelijk worden. Aandachtspunt daarbij is wel dat de markt niet moet worden verstoord, stelt de NZa. Ziekenhuizen geven daarnaast aan dat zij “weinig tot geen mogelijkheid hebben tot het verkrijgen van inkoopkortingen bij unieke geneesmiddelen”. Veel fabrikanten verschuilen zich volgens de ziekenhuizen achter de prijsarrangementen van VWS.
Financiële knelpunten
De NZa constateert dat ziekenhuizen en zorgverzekeraars meer aandacht besteden aan de betaalbaarheid en toegankelijkheid van dure geneesmiddelen omdat dit een gezamenlijk probleem is, schrijft de NZa. Meer dan de helft van de ziekenhuizen stelt dat het verstrekken van dure geneesmiddelen in het verleden heeft geleid tot financiële knelpunten. Zij probeerden dan contractafspraken met verzekeraars open te breken of ergens anders op te bezuinigen. Er zijn nu meer afspraken over nacalculatie. Dit betekent minder risico voor het ziekenhuis en meer risico voor de verzekeraar.
Als tegenprestatie worden volgens de NZa afspraken gemaakt tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars waarin zorgaanbieders marge inleveren door lagere tarieven af te spreken voor geneesmiddelen waar alternatieven voor bestaan. Ook worden meestal nadere voorwaarden verbonden aan nacalculatie-afspraken, zoals het stimuleren van gepast gebruik, monitoring gedurende het jaar, het vastleggen van start- en stopcriteria, inzicht in de inkoopprijzen en het verschaffen van inzicht in de werkzaamheden van de geneesmiddelencommissie van de zorgaanbieder.
Door collectieve inkoop proberen zorgaanbieders en zorgverzekeraars, zowel onderling als samen, een lagere prijs bij geneesmiddelenfabrikanten te bedingen. “Het is van belang dat hen dat samen lukt en niet eenzijdig door zorgverzekeraars wordt opgelegd, omdat ziekenhuizen dan financieel nog meer in de knel komen”, aldus de NZa. De zorgautoriteit noemt het “opvallend” dat de meeste zorgverzekeraars en zorgaanbieders aangeven dat zij een lagere geneesmiddelenprijs hebben afgesproken dan voorheen. Dit is vooral het geval bij dure geneesmiddelen waarvan het patent is verlopen. Bij unieke geneesmiddelen is een lagere prijs bedingen lastig, omdat de fabrikant daar een monopoliepositie heeft. In de afgelopen jaren stegen de prijzen steeds.
Selectief contracteren
Zorgverzekeraars en zorgaanbieders geven aan dat patiënten die dure geneesmiddelen nodig hebben, deze medicijnen tot nu toe ook krijgen. Wel verwijzen sommige ziekenhuizen patiënten hiervoor door naar een ander ziekenhuis. Dit is ook in lijn met het selectief contracteren van verzekeraars. Zij willen de inzet van dure geneesmiddelen concentreren bij expertisecentra. De NZa heeft enkele signalen ontvangen “over patiënten die mogelijk om financiële redenen bepaalde medicijnen niet hebben ontvangen”. De NZa gaat deze signalen in 2016 onderzoeken.
De monitor is onderdeel van een pakket aan maatregelen van VWS om dure geneesmiddelen betaalbaarheid en toegankelijkheid te houden. In een eerder onderzoek hiernaar adviseerde de NZa zorgaanbieders en zorgverzekeraars meer specifieke afspraken te maken over geneesmiddelen en gepast gebruik ervan te stimuleren. Ook deed zij een aantal aanbevelingen om geneesmiddelen scherper in te kunnen kopen. In deze eerste monitor ‘Contractering geneesmiddelen in de medisch-specialistische zorg’ volgt de NZa de ontwikkelingen op dit gebied. VWS heeft de NZa gevraagd om 2 keer per jaar een monitor uit te brengen.