Hergebruik kankermedicijnen scheelt zo’n 575 euro per patiënt per jaar

Uit eerder onderzoek was het al bekend: veel uitgegeven medicijnen worden uiteindelijk niet gebruikt. Ook in de oncologische zorg, waar het veelal om dure geneesmiddelen gaat. Charlotte Bekker, assistant professor farmacie aan het Radboudumc, is ruim 10 jaar met het thema bezig. In de Return-studie onderzocht ze met GGG-subsidie of heruitgifte van kankermedicatie veilig kan. In 4 ziekenhuizen met in totaal 1071 patiënten werden ongebruikte medicijnen verzameld door de apotheek. Die bepaalde of de medicatie nog voldeed aan alle kwaliteitseisen. Zo ja, werden ze verstrekt aan een andere patiënt die dezelfde medicatie nodig had. 

Veilig, haalbaar en doelmatig

Bekker: ‘We werkten met medicijnen die op kamertemperatuur bewaard worden. De ervaring leert dat geneesmiddelen die in de koelkast moeten, toch net te warm of juist te koud worden bewaard door patiënten. Heruitgifte is dan vanuit kwaliteitsoogpunt niet mogelijk.’ Van de uitgegeven kankermedicatie wordt een deel niet gebruikt. Mensen stoppen er voortijdig mee omdat ze bijvoorbeeld de bijwerkingen niet meer verdragen. Of de medicatie blijkt op een bepaald moment niet langer aan te slaan, waardoor de arts in overleg met de patiënt de behandeling stopt. De studie leverde een positief resultaat op, vertelt Bekker. ‘Heruitgifte is veilig, haalbaar, zinvol en doelmatig. Bij ongebruikte anti-kankermedicijnen bespaart het circa € 575 per patiënt per jaar.’

Patiënten nauw betrokken

Patiënten waren nauw betrokken bij de studie, vervolgt Bekker. ‘We hebben alle patiënteninformatie over de studie afgestemd met Patiëntenfederatie Nederland. We hadden 2 patiëntpartners in de projectgroep die de teksten van commentaar hebben voorzien. Ook zijn vooraf 17 patiënten geïnterviewd over welke voordelen en eventuele belemmeringen zij zien. En hoe we ze het beste zouden kunnen meenemen. Bij de inclusie kregen deelnemende patiënten nog een extra folder mee. Daarin stond stapsgewijs uitgelegd wat we van ze vroegen en hoe we de kwaliteitsborging uitvoerden. De medicijnen die mensen eventueel overhielden, konden ze bij een volgende afspraak in het ziekenhuis meenemen. Ze hoefden er dus niet speciaal voor naar de ziekenhuisapotheek.’

Dat uiteindelijk de helft die het verzoek kreeg wilde meedoen, vindt Bekker een mooie respons. Inmiddels loopt er een vervolgstudie met zo’n 3000 patiënten in dertien ziekenhuizen. 

Belemmerende wetgeving

Een grote uitdaging voor heruitgifte van medicijnen is Europese wetgeving. Er is een nieuwe geneesmiddelenwet in de maak – het Europees Parlement stemt er naar verwachting nog dit jaar over – maar vooralsnog mag het alleen in studieverband. Bekker: ‘Samen met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (NVZA) zijn we aan het lobbyen voor juridische ruimte voor heruitgifte in de standaardzorg. Ook VWS pakt hierin een rol. We willen dit buiten studieverband kunnen implementeren. Er ligt bewijs dat het veilig kan en dat patiënten én zorgverleners eraan willen meewerken.’ Een volgende stap is om uit te zoeken bij welke geneesmiddelengroepen heruitgifte het meest zinvol is. Getalsmatig zit de grootste verspilling in de eerste lijn, aldus Bekker. ‘Voor een beslissing waar heruitgifte het meest doelmatig is, heb je een positieve businesscase nodig.’ Hoe dan ook is ze optimistisch: ‘Er is een duidelijk momentum, nu duurzaamheid in de zorg een steeds belangrijker thema wordt.’