© Viktoria Kurpas / stock.adobe.com
In 2024 stonden de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg wederom onder druk. Zo’n 100.000 mensen stonden vorig jaar op de wachtlijst voor geestelijke gezondheidszorg. Daarvan moest 62.500 langer wachten dan de treeknorm. Naar schatting hebben 45.000 tot 194.000 mensen geen vaste huisarts. En 46 procent van de mensen had in 2024 te maken met medicijntekorten.
Ziekteverzuim
Naast de toenemende zorgvraag neemt de druk op professionals toe door het structureel hoge ziekteverzuim. “In 2024 gemiddeld rond de 7,8 procent, met pieken boven de 8 procent in 2025. Vooral langdurig verzuim neemt toe”, becijfert de NZa. “Steeds meer zorgprofessionals gaan met pensioen, terwijl de absolute instroom in opleidingen afneemt.” De NZa vindt ook de uitstroom zorgwekkend: 21 procent van de zorgprofessionals overweegt binnen een jaar de zorg te verlaten.
In het rapport constateert de NZa verder dat keuzes van zorgverzekeraars niet altijd in het belang zijn van de consument. “Al jaren blijkt dat het voor de consument moeilijk is om een voor een passende zorgpolis te kiezen.” In de wijkverpleging vindt de autoriteit het zorgelijk dat niet-gecontracteerde zorgaanbieders de beweging naar passende zorg niet lijken te maken.
Averechts effect
De NZa ziet een groeiend besef dat zorg niet altijd het antwoord is. Te denken valt aan eenzaamheid, ingrijpende levensgebeurtenissen, geldzorgen of problemen met werk of wonen. “De gezondheidszorg hoeft niet altijd het antwoord te zijn op hulpvragen die daar vaak wel terecht komen”, zegt NZa-bestuursvoorzitter Geranne Engwirda. Een antwoord vanuit de zorg kan voor deze vragen zelfs averechts werken op kwaliteit van leven, omdat voorbij wordt gegaan aan de dieperliggende oorzaken van problemen van mensen.
De zorgautoriteit onderstreept daarom het belang om hulp- en samenlevingsvragen breder te benaderen dan alleen de zorg. “Lokale en gemeenschapsinitiatieven, zoals zorgzame buurten met ondersteuners of buurtcentra waar inwoners elkaar helpen, laten zien hoe de samenleving kan bijdragen aan sociale samenhang en een betekenisvol leven”, aldus Engwirda. Het potentieel van deze initiatieven is groot, aldus de zorgautoriteit. Andere goede voorbeelden in de wijkverpleging, het sociaal domein en de huisartsenzorg zijn het verkennend gesprek, meer tijd voor de patiënt, preventie in de wijk en bruggenbouwers tussen het sociaal domein en de zorg.
Voorbij de ontwikkelmodus
Hoewel er veel goede stappen worden gezet, ziet de NZa dat het onvoldoende lukt om impactvolle initiatieven landelijk op te schalen en duurzaam te verankeren in de samenleving en het zorgstelsel. “En dat we daarmee blijven hangen in een ontwikkelmodus in plaats van een duurzame verandering.” Daarom roept de zorgautoriteit de politiek op verder te kijken dan de waan van de dag en de tot nu toe gesloten akkoorden.
De NZa pleit daarbij voor een meerjarige koers die de zorg en ondersteuning en samenleving met elkaar verbindt en ruimte geeft voor duurzame verankering van impactvolle samenlevingsinitiatieven. “Bijvoorbeeld door in te zetten op passende wet- en regelgeving die samenwerking over domeinen heen ondersteunt. En het mogelijk maakt voor professionals om écht te werken vanuit de mens met een hulpvraag, in plaats vanuit de aandoening of het systeem”, aldus het rapport. Daarnaast wil de NZa dat er afscheid wordt genomen van en afgebouwd wordt met zaken die verandering in de weg staan. “Alleen zo kunnen initiatieven tot volle bloei komen en verankerd worden”, besluit Engwirda.
De NZa is de nagel aan de doodskist van de zorg, echter de ambtenaren van VWS trekken aan de touwtjes. Voor 2026 heeft de NZa in al haar wijsheid besloten dat de instellingen die vooral monodisciplinaire GGZ doen wel toekunnen met 3% tot 8% verlaging van de ZPM tarieven. Dit houdt een omzetdaling in van 5% tot 7%. Dit is gewoon een bedekte bezuiniging in een tijd dat er juist meer geld nodig is in de GGZ.
Oh er is wel iets meer geld, dat stroomt vooral naar de grote GGZ instellingen met multidisciplinaire teams en de rest moet daar heel veel geld voor inleveren en zelfs zorg stoppen. Als dit de weg is naar passende zorg dan is er een foute afslag genomen door personen die vinden dat ze richting kunnen geven.
Tot mijn vreugde is op de website zorgakkoorden.nl nu te lezen hoe er veel meer neiging is tot regionalisatie. Ik pleit hiervoor al veel langer. Ik heb een regionaal systeen nu uitgewerkt en zal dit op korte termijn verspreiden.
De wens voor een kabinetoverstijgend beleid (= duurzaam beleid = langetermijnpolitiek) bestaat voor veel beleidsterreinen. Maar zal er alleen gaan komen als NL een écht extraparlementair kabinet gaat krijgen.
.
Dat bestaat uit niet-partijgebonden vakministers (partijlidmaatschap mág wel), individueel aangesteld door de TK, en het zoekt natuurlijke, zo groot mogelijke en daardoor wisselende meerderheden voor zijn voorstellen.
.
Er worden wel elke vier jaar verkiezingen gehouden, en het parlement houdt altijd het laatste woord, maar dus geen kabinetscrises meer (want niet alle bewindslieden zullen gelijktijdig disfunctioneren). En als een bewindslied goed functioneert naar het oordeel van de TK blijft h/zij gewoon zitten na de nieuwe verkiezingen.