Steeds vaker zien we dat ouderen wonen in een omgeving die niet goed aansluit op hun fysieke, sociale en zorginhoudelijke behoeften. Dat leidt tot meer eenzaamheid, afnemende gezondheid en een toenemende zorgvraag die in het huidige systeem nauwelijks meer te organiseren is.
Ook ons zorgvastgoed sluit vaak niet meer aan op wat nodig is. Veel gebouwen zijn verouderd, niet duurzaam en niet ingericht op de manier waarop ouderen vandaag willen én moeten wonen. Bewoners verwachten comfort, veiligheid en zelfstandigheid. Medewerkers hebben recht op een functionele, gezonde werkomgeving. En de exploitatie vraagt om toekomstbestendigheid en lagere kosten. Toch blijven noodzakelijke vastgoedopgaven vaak liggen, niet omdat de behoefte ontbreekt, maar omdat de mogelijkheden niet worden gezien of omdat oplossingen financieel onhaalbaar lijken.
Ik ben ervan overtuigd dat we anders moeten kijken naar onze leefomgeving en zorgvastgoed. Door domeinen te verbinden, functies te combineren en als partijen gezamenlijk eigenaarschap te nemen, kunnen we plekken creëren die zowel sociaal als economisch kloppen. Graag neem ik u mee in hoe wij vanuit deze maatschappelijke opgave naar de leefomgeving kijken en welke rol zorg en (zorg)vastgoed daarin spelen.
De leefomgeving als essentieel ecosysteem
Onze leefomgeving is het ecosysteem waarin we dagelijks bewegen. Zodra die omgeving verslechtert, heeft dat direct impact op hoe we ons voelen, hoe we functioneren en hoe gezond we zijn. Evenzeer beïnvloedt ons gedrag diezelfde omgeving. Dit wederzijdse verband is cruciaal, zeker voor ouderen.
Factoren zoals woningaanbod, toegankelijk groen, mobiliteit, winkels, zorg, onderwijs en ontmoetingsplekken vormen samen de basis van een gezonde leefomgeving. Hoewel hiervoor veel beleid is ontwikkeld, is de essentie soms uit het oog verloren: een omgeving maken waarin mensen gezond en evenwichtig kunnen leven. Juist voor ouderen, die vaker beperkt zijn in mobiliteit en afhankelijk zijn van nabijheid, is die samenhang essentieel.
Sociale cohesie is een belangrijk onderdeel van dit geheel. Een wijk waar mensen elkaar kennen en naar elkaar omzien, voelt veiliger en meer als thuis. Dat draagt aantoonbaar bij aan gezondheid. Door factoren in de leefomgeving afzonderlijk te benaderen, losse spreadsheetoptimalisaties, raak je die samenhang kwijt. Dan bouwen we wel technisch juiste wijken, maar geen leefomgevingen die echt voor mensen werken.
Eenzaamheid als stille gezondheidscrisis
Eenzaamheid is een van de meest urgente gevolgen van een slecht passende leefomgeving. Het treft ouderen onevenredig zwaar en heeft grote impact op gezondheid. Onderzoek van hoogleraar Sociologie en Sociale Gerontologie Theo van Tilburg laat zien dat eenzaamheid slecht is voor je gezondheid: niet alleen heb je meer kans op hartziekten, je leeft gemiddeld zelfs vier jaar korter en de kans op dementie is anderhalf keer groter.
Op latere leeftijd heeft een ingrijpende gebeurtenis bovendien grotere gevolgen. Een gebroken heup, het wegvallen van een partner of minder mobiel worden: het zijn gebeurtenissen die voor ouderen leiden tot afhankelijkheid en verlies van verbinding. Wanneer familie of vrienden niet dichtbij wonen, wordt het risico op eenzaamheid nog groter. Een bingoavond verzacht dat niet. Wat wél helpt is een omgeving die ontmoeting mogelijk maakt, zorg dichtbij brengt en verbinding stimuleert.
De impact van verhuizing verkleinen
Tegelijkertijd moeten mensen langer thuis blijven wonen, terwijl passende zorg vaak niet in de buurt is. Thuiszorgteams rijden van wijk naar wijk, terwijl de zorgzwaarte toeneemt. Uiteindelijk volgt de stap naar het verpleeghuis. Maar die overgang is groot en emotioneel zwaar: mensen moeten hun vertrouwde omgeving verlaten op een moment dat ze juist behoefte hebben aan stabiliteit.
Wij kunnen die impact verkleinen door de woonomgeving anders in te richten. Door rondom verpleeghuizen reguliere woningen te realiseren en de openbare ruimte veilig en toegankelijk vorm te geven, creëren we woonmilieus waar ouderen langer zelfstandig kunnen wonen, sociale contacten behouden en (thuis)zorg dichtbij is. Als een verhuizing dan toch wenselijk of noodzakelijk is, ligt het verpleeghuis letterlijk om de hoek, waardoor de breuk in het leven kleiner wordt.
In de praktijk: samen ontwikkelen aan een inclusieve woonomgeving
Een concreet voorbeeld hiervan is de transformatie van het monumentale voormalige Belastingkantoor in Apeldoorn. Hier realiseren we een bijzondere woonplek voor ouderen met én zonder zorgbehoefte en jongeren met een beperking die begeleid zelfstandig wonen. De Driesprang en ’s Heeren Loo bundelen hun krachten, waardoor een inclusieve omgeving ontstaat waar bewoners elkaar ontmoeten, naar elkaar omzien en zorg nabij is wanneer dat nodig blijkt.
Het project, dat in het voorjaar van 2026 wordt opgeleverd, laat zien dat veel mogelijk is wanneer partijen gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen. We hebben letterlijk gepuzzeld met vierkante meters om zowel maatschappelijke als financiële haalbaarheid te realiseren. Die integrale aanpak is essentieel voor de toekomst van zorgvastgoed.
Sien Vels
Manager Strategie & maatschappij bij Explorius Vastgoedontwikkeling