De professional en de organisatie krijgen door het inzetten van talenten en technologie een minder vanzelfsprekende rol. Eén die gericht is op de essentie: het toerusten van mensen door hen ruimte te bieden, waarin talenten tot ontwikkeling worden gebracht en daadwerkelijk worden ingezet. Dit leidt tot vitale ruimte.
Zorgorganisaties werken veelal vanuit een ‘wij /zij’ houding; wij, de organisatie en zij, de cliënt. Een omslag nodig naar een houding die is gebaseerd op gelijkwaardigheid en wederkerigheid is van cruciaal belang.
‘Klassieke’ organisatievorm
Een voorbeeld uit de praktijk: “Ronald kent mij door en door. Hij voelt precies aan wanneer ik niet goed in mijn vel zit en dan weet hij mij er uit te halen. Dat werkt andersom ook zo,” zegt Jan Alblas over Ronald Brasz, beiden werkzaam bij Pameijer – een zorgorganisatie voor mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problematiek. Jan is directeur bij Pameijer. Ronald is voorzitter van de cliëntenraad bij Pameijer en medewerker facilitaire dienst. Ronald is ook een cliënt bij Pameijer. De vriendschap tussen Jan en Ronald is bijzonder. Als medewerkers bij zorginstellingen gevraagd wordt naar hun vrienden, zullen daarbij niet zo snel mensen waaraan zij zorg verlenen genoemd worden of andersom.
Dit heeft te maken met de ‘klassieke’ organisatievorm waarin het cliënt- zijn nog steeds dominant is, waarin het ‘anders zijn’ mogelijkheden onbenut laat. Het is tijd voor een fundamenteel andere benadering. De mens is meer dan zijn diagnose. Veel talent van mensen met een beperking wordt niet onderkend en dus ook niet ingezet. Om die potentie te verzilveren is meer nodig dan een simpel beroep op ‘de eigen regie’ van mensen met een beperking. Maar ook meer dan het in stand houden van een cliëntsysteem met alle toeters en bellen die daar bij horen.
Anders inzetten van talent
Het anders inzetten van en bewust omgaan met aanwezige talenten zal een ingrijpende verschuiving geven in de zorg aan mensen met een beperking. De talenten bestaan uit de talenten van mensen met een beperking zelf – en hun netwerk – én uit het optimaal inzetten van hoogwaardige technologie.
Voorbeeld hiervan is Cloudina, een verzameling van applicaties op een mobiele telefoon waardoor mensen met een beperking zelfstandig kunnen reizen in het openbaar vervoer. Hierdoor wordt door hoogwaardige technologie de negatieve afhankelijkheid die in de zorg nog vaak dominant is ingeruild voor een positieve wederkerigheid. Die benadering staat op gespannen voet met een klassieke rolverdeling in de zorg. Het schept ruimte voor de vraag: hoe kunnen wij uw unieke talent benutten? Wat ga of kan u bijdragen? Hoe kunnen technologische mogelijkheden die er nu al zijn en nog worden ontwikkeld maximaal worden ingezet om u minder afhankelijk te maken? Het op deze manier toerusten van mensen voegt waarde toe aan hun leven. ‘Eigen regie’ krijgt pas dan een betekenisvolle inhoud. Om dit te kunnen bereiken dienen zorgorganisaties vitale ruimte te geven aan de mensen voor wie zij werken. Om ‘de cliënt’ te zien als een partner die bijdraagt aan de organisatie.
‘Eigen regie’
Het bieden van die vitale ruimte vergt lef. Het betekent dat de rol van instellingen verandert. KeyRing in Engeland is een voorbeeld van een woonvorm die bijna volledig wordt gedreven door de cliënten zelf. Twaalf mensen met een beperking wonen in elkaars nabijheid. Zij profiteren van elkaars vaardigheden en talenten en brengen die in verbinding met de lokale gemeenschap die ook actief bijdraagt. Ook de inmiddels door Pameijer geïnitieerde Buurtcirkel is een mooi voorbeeld van een supportconcept wat bijna volledig wordt gedreven door cliënten zelf.
Oproep tot nieuwe beweging
Wij roepen op tot een nieuwe beweging. Een beweging die een einde wil maken aan het eenrichtingsverkeer in de zorg omdat daarmee grote kansen blijven liggen. Kansen om mensen te laten groeien. Kansen om een organisatie beter en effectiever te laten functioneren. Bestuurders, heb lef, luister goed en bied cliënten die vitale ruimte!
Jan Alblas, directeur Pameijer
Henk Steen, bestuurder Odion
José Strijbos, business manager health Microsoft
Lonne Wennekendonk, designbureau Studio Lonne Wennekendonk