NZa zet onjuiste beeldvorming kosten geneesmiddelen recht

In onze jaarlijkse monitor over dure geneesmiddelen zien we de uitgaven stijgen. Ook het aandeel dure geneesmiddelen in de totale uitgaven aan medisch specialistische zorg stijgt: van 6,8 procent in 2012 naar 9,2 procent in 2018. De stijging wordt met name veroorzaakt door de sterke groei van de uitgaven aan nieuwe geneesmiddelen.

Probleem: verdringing van andere zorg

Dat is een groot probleem; verdringing van andere zorg. Er blijft hierdoor minder geld over voor de rest van de medisch specialistisch zorg. De stelling dat de oorzaak hiervan niet in de prijzen van geneesmiddelen ligt – en dat de uitgaven per patiënt flink dalen – is onjuist.

Uitgaven nieuw geïntroduceerde geneesmiddelen

In 2018 gaven we in Nederland €709 miljoen uit aan tussen 2013 en 2018 nieuw geïntroduceerde geneesmiddelen. Dit was 31 procent van de totale uitgaven aan dure geneesmiddelen in dat jaar. Het aantal patiënten dat zulke nieuwe geneesmiddelen krijgt, stijgt de laatste jaren fors. De uitgaven aan deze nieuwe geneesmiddelen is per patiënt gemiddeld bijna drie keer zo hoog als bij patiënten die oudere geneesmiddelen krijgen.

Grootste kostenpost: oncolytica

In 2018 gaven we het meeste uit aan oncolytica, geneesmiddelen voor de behandeling van kanker. Dat was 47 procent van de totale uitgaven aan dure geneesmiddelen in dat jaar, een stijging van 14 procent ten opzichte van 2017. Niet alleen het aantal patiënten dat met deze oncolytica wordt behandeld stijgt, maar ook de uitgaven per patiënt. De Horizonscan Geneesmiddelen van het Zorginstituut geeft aan dat oncolytica/hematologie de grootste groep vormt van nieuw te introduceren geneesmiddelen.

Wijze van rapporteren

Deloitte concludeert daarentegen dat de uitgaven per patiënt de afgelopen vijf jaar met 12 procent zijn gedaald en dat de jaarlijks stijgende uitgaven aan dure geneesmiddelen niet worden veroorzaakt worden door de prijzen van geneesmiddelen. De daling van de uitgaven per patiënt waar Deloitte in zijn rapport over spreekt, vindt niet daadwerkelijk plaats, maar heeft te maken met de manier van rapporteren.

De gerapporteerde ontwikkeling wordt voornamelijk veroorzaakt door twee grote beleidswijzigingen waardoor meer patiënten (die met dure geneesmiddelen worden behandeld die relatief ‘goedkoop’ zijn) onder de noemer van ‘dure geneesmiddelen’ vallen. Daarmee lijkt het alsof de kosten per patiënt dalen. Maar als je rekening houdt met deze grote externe effecten, dan is dat niet zo.

Onvolledige gegevens gebruikt

Daarnaast is het zo dat de uitgaven per patiënt in 2018 veel hoger (ongeveer € 8158 per patiënt) lagen dan waar Deloitte vanuit gaat (ongeveer € 6198 p.p.). Een verschil van bijna 32 procent. Waarschijnlijk heeft Deloitte met onvolledige cijfers gerekend en niet naar unieke patiënten over alle stofnamen heen gekeken. Door het ontbreken van uitgebreide bronnen en methode bij het onderzoek van Deloitte valt dit niet te achterhalen.

Inderdaad, deze beleidsaanpassingen maken het moeilijk om ontwikkelingen in de uitgaven in kaart te brengen. Maar om tot oplossingen te komen, moet de feiten wel duidelijk zijn. Onze verwachting is dat de gemiddelde uitgaven per patiënt aan dure geneesmiddelen stijgen, als je rekening houdt met de grotere groep gerapporteerde patiënten als gevolg van de beleidswijzigingen.

Slecht voorstel

Ondertussen roept de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen de minister op om geneesmiddelen uit een apart budget te bekostigen. De NZa vindt dit een slecht voorstel en adviseert de minister dit niet over te nemen. De uitgaven aan dure geneesmiddelen en daarmee aan de totale zorg zullen dan namelijk nog harder toenemen.

Onjuiste beeldvorming voorkomen

We hebben contact gelegd met Deloitte en bespreken binnenkort waarom zij tot andere conclusies komen. Toch willen wij nu al reageren om te voorkomen dat er onjuiste beeldvorming ontstaat. Op 7 december gaan (aankomende) Kamerleden in gesprek met de ziekenhuis-, zorgverzekeraars- en geneesmiddelenbranche. En ook daar zullen de oplopende uitgaven aan dure geneesmiddelen – en de oorzaken daarvan – op de agenda staan. Het is van belang om het gesprek te voeren op basis van de juiste informatie.

Josefien Kursten, directeur Regulering NZa