Tweedaagse masterclass Complexity Thinking

Snelheid en wendbaarheid van organisaties is de expertise van Rini van Solingen. Hij gaat tijdens zijn presentatie in op de bouwstenen van een adaptieve organisatie.

• Het waarom, hoe en wat van snelheid en wendbaarheid
• Hoe ziet een integraal wendbare organisatie er uit?
• Wat is een wendbare cultuur en hoe creëer je die?

Militaire tasksforces in uitzendgebieden hebben bij uitstek te maken met complexiteit en zelfsturing. Eric-Hans Kramer richt zich als hoogleraar Militair Management en Organisatie op bedrijfskundige vraagstukken van de krijgsmacht. Zijn uitgangspunt is dat diverse ontwikkelingen in en rondom de krijgsmacht – technologisch, politiek, strategisch en maatschappelijk – tegelijk invloed hebben op verschillende aspecten van het functioneren van de organisatie. Complexe vraagstukken waarmee organisaties worden geconfronteerd vragen een perspectief waarmee deze invloeden in samenhang kunnen worden bekeken.

Eric-Hans geeft een inkijkje in complexe militaire operaties en de geleerde lessen. Hij gaat tijdens zijn lezing in op:

• Chaoplexic warfare: welke manieren zijn er om te beheersen om te voorkomen dat een leger ten gronde gaat aan chaos?
• Wat zijn de randvoorwaarden voor het succesvol toepassen van ‘chaoplexic’ ideeën?
• Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen van zelfsturingsconcepten?

De wereld was nog nooit zo verbonden en onderling afhankelijk als nu. Het is een complex systeem, en bestaat uit talloze complexe systemen. In deze sessie zal Egge van der Poel met u verkennen wat complexiteit is, en zeker ook wat het niet is. In complexiteit is er altijd fundamentele onzekerheid, je kunt er niet achter komen hoe het precies zit door er heel hard op te studeren. De complexiteitswetenschap biedt gelukkig inzicht in hoe je toch kunt handelen en beslissen in onzekerheid.

Menselijk gedrag is te complex, dynamisch en veranderlijk om volledig te kunnen doorgronden met logica en te vatten in modellen of kaders. Mensen zijn adaptieve complexe wezens die, als zij ontregelen, in verbinding met de ander tot herstel kunnen komen. Floortje Scheepers laat zien hoe ze in het UMC Utrecht verschillende perspectieven (of kennisbronnen) in de spreekkamer mixen. Met behulp van deze Blended Psychiatrie kan de data, de subjectieve betekenis, de context én de inzet van professionele interactie inzicht bieden op de mentale ontregeling.

Juist in deze dynamische tijden is het van belang om vanuit een brede blik waardegedreven afwegingen te maken. Bij patiënten met complexe problemen die het medisch domein overstijgen adviseert de RVS een proces van ‘Samen Begrijpen, Samen Proberen, Samen Reflecteren en Samen Leren’. Daarbij ligt de focus minder op uitkomsten en meer op het versterken van het netwerk rondom de patiënt. Het is dus belangrijk de context van de patiënt te nemen als vertrekpunt, maar hoe gaan we dit doen? Hoe kunnen we dit domeinoverstijgende samenspel stimuleren en evalueren?

Hoe kunnen complexe vraagstukken binnen de ethiek teruggebracht tot één centrale vraag? De kunst is om bij die ene vraag te blijven en de bereidheid die te onderzoeken in plaats van met allerhande meningen plat te slaan. Dat vraagt om discipline in het gesprek, ontvankelijkheid voor andersdenkenden, uitstellen van oordelen, vragen stellen en bovenal: excellent luisteren. Opgeteld zijn dit kenmerken van de dialoog in de strikte zin: de dialoog zoals die terugvinden in de filosofie van denkers als bijvoorbeeld Socrates, Habermas, Gadamer, Dewey en Foucault.

Daarbij hoort ook een houding van nieuwsgierigheid en vrijmoedigheid. Die is in de meeste zorgpraktijken niet vanzelfsprekend, zeker niet in combinatie met de discipline die de dialoog van ons vraagt. Veel van deze aspecten zijn terug te vinden in theorieën rondom Just Culture.

Een spanningsvol gebied, en als dit in een organisatie goed wordt neergezet brengt dat veel potentie teweeg op het terrein van kwaliteit van zorg, maar zeker ook in termen van meer procesmatige aspecten zoals versoepeling van samenwerking.

Een sfeer waarin de onderlinge vrijmoedigheid & nieuwsgierigheid wordt gecultiveerd is in mijn visie op ethiek integraal aan de ethiekpraktijk. Leren van en met elkaar klinkt zoet en misschien zelfs vanzelfsprekend, maar is dat lang niet altijd. We kijken naar dergelijke aspecten en uiteraard beoefenen we ze ook.

De samenleving verandert snel en organisaties veranderen mee. Dynamiek en heftige ontwikkelingen betekenen snelle groei of forse transities voor bedrijven en instellingen. De onvoorspelbaarheid, het verandertempo en de complexiteit nemen toe. Als het echter gaat om het leiderschap en de besturing van organisaties, stammen veel structuren en gebruiken nog uit het oude, industriële tijdperk. De vraag is wat dit betekent voor hedendaagse organisaties en voor de manier waarop deze worden bestuurd en geleid. Nieuwe tijden vragen om nieuwe vormen van leiderschap. Freek Peters schetst het complexe speelveld, de veranderingen in de context van leiderschap en de benodigde kwaliteiten voor leiders van de toekomst.

Veel actuele maatschappelijke vraagstukken vragen van ons dat wij de krachten bundelen. Dat daagt ons uit om ons met elkaar te verbinden rondom opgaven die wij delen met andere mensen en organisaties. Dat vraagt dat wij niet alleen nadenken over hoe met elkaar tot een goede samenwerking te komen, maar ook hoe die samenwerking van maatschappelijk nut kan zijn. Het aangaan van samenwerkingsrelaties zoals een alliantie, netwerk, keten of een strategisch partnership is niet eenvoudig. Er gelden andere regels en logica. En bij ingewikkelde opgaves moet je de krachten bundelen en het vraagstuk centraal zetten. Wilfrid Opheij laat u met een complexiteitsbril naar samenwerken in netwerken kijken.