Tweedaagse masterclass Complexity Thinking

Snelheid en wendbaarheid van organisaties is de expertise van Rini van Solingen. Hij gaat tijdens zijn presentatie in op de bouwstenen van een adaptieve organisatie.

• Wat is complexiteit en wat is het niet?
• Het waarom, hoe en wat van snelheid en wendbaarheid
• Hoe ziet een integraal wendbare organisatie er uit?

Militaire tasksforces in uitzendgebieden hebben bij uitstek te maken met complexiteit en zelfsturing. Eric-Hans Kramer richt zich als hoogleraar Militair Management en Organisatie op bedrijfskundige vraagstukken van de krijgsmacht. Zijn uitgangspunt is dat diverse ontwikkelingen in en rondom de krijgsmacht – technologisch, politiek, strategisch en maatschappelijk – tegelijk invloed hebben op verschillende aspecten van het functioneren van de organisatie. Complexe vraagstukken waarmee organisaties worden geconfronteerd vragen een perspectief waarmee deze invloeden in samenhang kunnen worden bekeken.

Eric-Hans geeft een inkijkje in complexe militaire operaties en de geleerde lessen. Hij gaat tijdens zijn lezing in op:

• Chaoplexic warfare: welke manieren zijn er om te beheersen om te voorkomen dat een leger ten gronde gaat aan chaos?
• Wat zijn de randvoorwaarden voor het succesvol toepassen van ‘chaoplexic’ ideeën?
• Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen van zelfsturingsconcepten?

De wereld was nog nooit zo verbonden en onderling afhankelijk als nu. Het is een complex systeem, en bestaat uit talloze complexe systemen. In complexiteit is er altijd fundamentele onzekerheid. De complexiteitswetenschap biedt gelukkig inzicht in hoe u toch kunt handelen en beslissen in onzekerheid. In deze sessie onder leiding van Egge van der Poel verkent u met elkaar wat complexiteit is, en zeker ook wat het niet is.

Gedeeld leiderschap gaat over hoe strategische verantwoordelijkheden tussen beroepsgroepen en professies te delen in plaats van het gebruikelijke verdelen van verantwoordelijkheden. Hoe geven managers en professionals samen invulling aan de strategische opgaven waar de zorg en de organisatie voor staan? Managers en professionals zijn niet de enigen die hierin een rol hebben. Er zijn vele belanghebbenden, van burgers tot politici. Welke rol is voor hen weggelegd? Hoe realistisch is gedeeld leiderschap?

Wilma van der Scheer gaat tijdens haar lezing in op het leiderschap dat past bij de complexe vraagstukken waar we in de zorg en samenleving voor staan. Haar stelling luidt: ‘gedeelde zorgen vragen om gedeeld leiderschap, op alle niveaus in de samenleving. Tussen overheid en veld, tussen organisaties en in de dagelijkse zorgverlening.’ Wilma gaat in op wat dit vraagt van wie en wat dit bemoeilijkt.

‘Het wordt pas simpel als je ziet dat het complex is’, aldus Jan Kremer. Hij omarmt complexiteit en past complexiteitsdenken toe in de praktijk. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in diverse adviezen van de RVS, maar ook in de gezamenlijke aanpak, de lerende beweging en sturing vanuit opgaven met ruimte voor praktijk bij de transitie naar Passende zorg. Jan Kremer licht zijn inspirerende visie toe over het omgaan met complexiteit in de zorg en samenleving.

Hoe kunnen complexe vraagstukken binnen de ethiek teruggebracht tot één centrale vraag? De kunst is om bij die ene vraag te blijven en de bereidheid die te onderzoeken in plaats van met allerhande meningen plat te slaan. Dat vraagt om discipline in het gesprek, ontvankelijkheid voor andersdenkenden, uitstellen van oordelen, vragen stellen en bovenal: excellent luisteren. Opgeteld zijn dit kenmerken van de dialoog in de strikte zin: de dialoog zoals die terugvinden in de filosofie van denkers als bijvoorbeeld Socrates, Habermas, Gadamer, Dewey en Foucault.

Daarbij hoort ook een houding van nieuwsgierigheid en vrijmoedigheid. Die is in de meeste zorgpraktijken niet vanzelfsprekend, zeker niet in combinatie met de discipline die de dialoog van ons vraagt. Veel van deze aspecten zijn terug te vinden in theorieën rondom Just Culture.

Een spanningsvol gebied, en als dit in een organisatie goed wordt neergezet brengt dat veel potentie teweeg op het terrein van kwaliteit van zorg, maar zeker ook in termen van meer procesmatige aspecten zoals versoepeling van samenwerking.

Een sfeer waarin de onderlinge vrijmoedigheid & nieuwsgierigheid wordt gecultiveerd is in mijn visie op ethiek integraal aan de ethiekpraktijk. Leren van en met elkaar klinkt zoet en misschien zelfs vanzelfsprekend, maar is dat lang niet altijd. We kijken naar dergelijke aspecten en uiteraard beoefenen we ze ook.

De samenleving verandert snel en organisaties veranderen mee. Dynamiek en heftige ontwikkelingen betekenen snelle groei of forse transities voor bedrijven en instellingen. De onvoorspelbaarheid, het verandertempo en de complexiteit nemen toe. Als het echter gaat om het leiderschap en de besturing van organisaties, stammen veel structuren en gebruiken nog uit het oude, industriële tijdperk. De vraag is wat dit betekent voor hedendaagse organisaties en voor de manier waarop deze worden bestuurd en geleid. Nieuwe tijden vragen om nieuwe vormen van leiderschap. Freek Peters schetst het complexe speelveld, de veranderingen in de context van leiderschap en de benodigde kwaliteiten voor leiders van de toekomst.