Nuthawut Somsuk / Getty Images / iStock
Hoewel de omvang van deze fraude niet exact bekend is, wordt het bedrag van tien miljard euro genoemd als indicatie. De aanpak richt zich op preventie, opsporing en bestraffing van fraude, en op het tegengaan van bredere criminaliteit in de zorgketen.
In lijn met de AZWA-afspraken komen vanaf 2027 extra middelen beschikbaar voor deze aanpak, oplopend tot 50 miljoen euro per jaar vanaf 2030. Deze investering is onderdeel van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA), dat door diverse partijen in de zorgsector is ondertekend.
Preventie
Een belangrijk onderdeel van de preventieve aanpak is het verbeteren van de screening van zorgaanbieders. Regionale samenwerkingsverbanden, gemeenten en verzekeraars worden gestimuleerd om signalen van misstanden vroegtijdig te delen. Brancheorganisaties spelen een rol in het vergroten van bewustwording en weerbaarheid.
Daarnaast wordt gewerkt aan een verbreding van de vergunningplicht op grond van de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza). Deze zou ook onderaannemers kunnen omvatten. Daarnaast wordt een mogelijke vergunningplicht voor aanbieders binnen de Wmo en Jeugdwet onderzocht. Verder wil het kabinet standaard een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) eisen bij vergunningaanvragen voor bepaalde risicogroepen.
Wet Bibob
De Wet Bibob, bedoeld om de integriteit van organisaties te toetsen, wordt volgens het kabinet nog te weinig toegepast in de zorg. In Twente heeft de structurele inzet van Bibob geleid tot het weren van aanbieders met strafbare feiten op hun naam. Het aantal Bibob-onderzoeken is verdrievoudigd ten opzichte van vorig jaar, maar blijft relatief laag. Het kabinet wil samen met betrokken instanties onderzoeken hoe de wet risicogerichter kan worden ingezet.
Om zorgfraude effectief te bestrijden, wordt de capaciteit van toezichthouders en opsporingsinstanties uitgebreid. Hierdoor kunnen meer zaken bestuursrechtelijk en strafrechtelijk worden aangepakt. Ook wordt gewerkt aan wetgeving die de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) in staat stelt om op te treden tegen spooknota’s. Deze wetswijziging wordt in 2026 aan de Kamer voorgelegd.
Vervalste diploma’s
Startende zorgaanbieders worden intensiever gecontroleerd via pilots op basis van risicoanalyses. Daarnaast is per 1 januari 2025 de Stichting Informatieknooppunt Zorgfraude (St. IKZ) operationeel. Deze stichting verzamelt meldingen van fraude en heeft tot september al meer signalen ontvangen dan in heel 2024. Meer dan de helft van de gemeenten is inmiddels aangesloten.
Naast fraude met declaraties en zorggeld is er ook sprake van criminaliteit via vervalste diploma’s en frauduleus verkregen ervaringscertificaten (EVC’s). Met deze documenten kunnen personen toegang krijgen tot de zorgsector zonder de vereiste kwalificaties.
De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) heeft een online tool ontwikkeld waarmee werkgevers diploma’s kunnen controleren. Onderwijsinstellingen zijn opgeroepen om terughoudend te zijn met het verlenen van vrijstellingen op basis van EVC’s. De Inspectie van het Onderwijs houdt risicogericht toezicht en kan sancties opleggen bij misstanden.
Onregelmatigheden
De Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ) voert een fraudeonderzoek uit naar EVC-gebaseerde registraties. Uit voorlopige resultaten blijkt dat bij het merendeel van de erkende EVC-aanbieders onregelmatigheden voorkomen. SKJ verwacht het onderzoek begin 2026 af te ronden en heeft extra personeel ingezet om dit zorgvuldig te doen.
Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Stichting van de Arbeid (StvdA) zijn betrokken bij het verbeteren van het EVC-stelsel. De Examenkamer en het Nationaal Kenniscentrum EVC houden toezicht op dit stelsel.
Politieke steun
De aanpak van zorgfraude en criminaliteit in de zorgketen wordt ondersteund door diverse moties in de Tweede Kamer. Zo is er steun voor uitbreiding van de vergunningplicht, intensivering van Bibob-controles en het verplicht opnemen van AGB-codes of KvK-nummers op declaraties. Ook is er aandacht voor het verminderen van toezicht op chronisch zieken, en het richten van controles op bredere fraude.
