puzzle in pieces
De gemeente Heerlen ruimt alle obstakels op die de zorg en ondersteuning voor kwetsbare burgers in de weg staan. Onder de noemer Heerlen STAND-BY! kiest de Zuid-Limburgse gemeente voor het afbreken van schotten tussen zorg en het Wmo-domein, de vorming van één herkenbare, coöperatieve uitvoeringsorganisatie en de introductie van populatiebekostiging bij gelijktijdige afschaffing van het systeem van gemeentelijke beschikkingen en eigen bijdragen voor cliënten.
“Een compleet andere aanpak van de zorg en maatschappelijke ondersteuning, dat is waar Heerlen STAND-BY! voor staat”, laat de gemeente Heerlen weten. “Samen met organisaties in de regio haalt het Heerlense stadsbestuur de bezem door het oude systeem. Hierin gaan we verder dan welk vergelijkbaar initiatief in Nederland dan ook.”
Leefwereld
“We ruimen alle elementen op die ons belemmeren om de juiste zorg en ondersteuning te verlenen”, zegt Paul Schefman, secretaris van het dagelijks bestuur van Heerlen STAND-BY!. “Van de schotten tussen organisaties tot de eigen bijdrage en gemeentelijke beschikkingen. Voortaan zijn het de professional en de klant die samen bepalen wat er nodig is. De leefwereld van de klant staat nu voorop.”
Na een pilot in het stadsdeel Hoensbroek besloot de gemeente Heerlen om de zorg en maatschappelijke ondersteuning helemaal anders aan te besteden. Losse contracten met individuele aanbieders maakten plaats voor één bedrag bedoeld voor één coöperatie met als uitgangspunt: geen financiering meer op basis van het aantal contacten, maar op basis van het resultaat.
Samenwerking
De acht organisaties die nu Heerlen STAND-BY! vormen gingen de uitdaging aan. Door het coöperatieve karakter betekent het Heerlense model een keuze voor samenwerking in plaats van concurrentie. “In plaats van marktwerking en concurrentie tussen zorgaanbieders te stimuleren, regelt Heerlen de Wmo-taken rond ondersteuning, begeleiding en dagbesteding nu via één samenwerkingsverband van welzijns- en zorginstellingen, dat een jaarlijks bedrag krijgt om ondersteuningszaken te regelen”, legt verantwoordelijk wethouder Peter van Zutphen uit.
“Door schotten, aparte financieringsstromen en de eigen bijdrage allemaal op te ruimen, scheppen we ruimte voor nieuwe ideeën en kunnen we ons als coöperatie richten op het faciliteren van de professionals”, zegt Erik Hoesbergen, voorzitter van het dagelijkse bestuur van Heerlen STAND-BY!.
Loketten-jungle
Voor de burgers betekent het Heerlense model dat de weg naar zorg en ondersteuning gemakkelijker is geworden. Doordat alle deelnemers van de coöperatie onder dezelfde vlag werken zijn de zorgverleners herkenbaarder geworden. Bovendien kan iedereen met een hulpvraag zónder beschikking van de gemeente bij de coöperatie aankloppen. De coöperatie bepaalt of -en zo ja- welke zorg en ondersteuning gepast is. “In het oude systeem dat werd gedomineerd door financieringsstromen moest de burger zijn weg vinden in een jungle van loketten”, zegt telt Elvira van Bergen, directeur Innovatie van Heerlen STAND-BY!. “En als je dan een loket gevonden had, was het maar de vraag of je bij het juiste loket was. Door in de coöperatie samen te werken, wordt dit soort situaties voorkomen. Als klant kom je voortaan naar Heerlen STAND-BY! Wij kijken dan wat er nodig is en organiseren die zorg of ondersteuning.”
Eén en ander impliceert dat ook een vooraf vastgesteld aantal uren zorg of ondersteuning is verdwenen. “Professionals kunnen nu anticiperen op wat werkelijk nodig is en de ene week zijn dat meer uren dan de andere week”, zegt Van Bergen. “Zij werken dus flexibel en naar eigen inzicht en kunnen adequater reageren op hulpvragen.”
Cultuurschok
Geen rugnummer meer, zelf beoordelen wat een klant nodig heeft, uren flexibel inzetten en meer samenwerken met andere disciplines, voor de medewerkers van de betrokken organisaties betekent de nieuwe werkwijze “een complete cultuurshock”, denkt Schefman, maar de eerste ervaringen leren dat het gros van de professionals juist enthousiast is over de nieuwe werkwijze.
Schoonmaakactie
De ambitieuze start betekent niet dat alles al soepel verloopt, erkent de gemeente Heerlen. Door het wegvallen van de gemeentelijke beschikking en de eigen bijdrage, is er sprake van een grote toestroom. Bovendien betekent de Heerlense aanpak dat de deelnemers aan de coöperatie op twee borden moeten schaken. “We hebben nog altijd te maken met achttien financiers en werken zowel white label als in het oude systeem”, legt Wim Pécasse, naast bestuursvoorzitter van NOVIzorg tevens penningmeester van het coöperatiebestuur, uit. Schefman hoopt daarom dat andere gemeenten de Heerlense werkwijze overnemen. “Te beginnen in de regio Parkstad, later hopelijk in andere delen van Limburg. We willen laten zien dat we met onze schoonmaakactie ruimte maken voor nieuwe ideeën en echt kunnen innoveren.”
Met een contractduur van drie jaar heeft de coöperatie voorlopig tijd om te bewijzen of de nieuwe aanpak werkt. Voor de goede orde onderstreept de gemeente Heerlen dat Hulp bij het Huishouden, taxivervoer en hulpmiddelen niet tot de werkzaamheden van STAND-BY! vallen.
Mooi op papier en als alles vloeit netjes maar het werkt misbruik en intimidatie toe door het cultuur van zorgproducten aan cliënten eisen en intimideren wanneer ze er aan niet meewerken. Door kartelvorming te stimuleren zorgt het ook dat men hulp helemaal afhaakt als dat meermaals gebeurt. Het is een van de voornaamste reden dat ik uit Limburg vertrek. Het systeem werkt wel prima voor bejaarden en andere doelgroepen over 40 jaar zien we dan wel of ik dan weer terugkom.