Het grootste risico op fouten en fraude met zorggeld ligt bij de aanbieders, niet bij de mensen die ondersteuning of zorg ontvangen. Daarnaast blijkt het Persoonsgebonden budget-zorg (Pgb) risicovoller dan zorg in natura. Deze conclusies heeft de Erasmus Universiteit Rotterdam getrokken in de eerste fase van de pilot ‘Voorkomen fraude gemeentelijk sociaal domein’. De deelnemers aan de pilot presenteerden deze week als resultaat de Richtwijzer Rechtmatige Zorg (RRZ).
Aan de pilot werd deelgenomen door de gemeenten Cromstrijen, Gorinchem, Schiedam, de Drechtsteden, Serviceorganisatie Jeugd ZHZ, uitvoeringsorganisatie ROGplus, zorgverzekeraars DSW en VGZ, Per Saldo belangenvereniging voor mensen met een Pgb, VNG en ministerie van VWS.
Nadat de Erasmus Universiteit met haar onderzoeksresultaten was gekomen, kozen de gemeenten in de tweede pilotfase elk hun eigen aandachtspunten. Variërend van het geven van voorlichting en het instellen van een meldpunt, tot aan het onderzoeken van de juridische grondslag voor het nemen van sancties, het instellen van proactief toezicht en het verbeteren van de ketensamenwerking binnen de gemeente.
Communiceren
De pilotdeelnemers gebruiken de zogeheten Cirkel van naleving als handvat voor het voorkomen en aanpakken van fouten en fraude met geld van de Jeugdwet en Wmo2015. Deze cirkel kent vier stappen: Communiceren, Dienstverlenen, Controleren, Sanctioneren.
“Door goede afstemming van de stappen ontstaat samenhangend beleid, een juiste balans tussen preventie en repressie én aandacht voor kwaliteit, doel- en rechtmatigheid”, zegt voorzitter van de pilot-stuurgroep, burgemeester Jan Heijkoop. “Het gaat ons niet alleen om fraude; we willen ook voorkomen dat geld gebruikt wordt waarvoor het niet bedoeld is. En dat de geboden zorg en ondersteuning van voldoende kwaliteit is.”
Aanbieders op hun beurt moeten de kwaliteitseisen kennen en begrijpen – en beseffen waarom die kwaliteitseisen aan hun werk worden gesteld. En ook zij moeten de gevolgen kennen als ze onder de maat presteren. Heijkoop: “We zien een verband tussen kwaliteit en fraude, misbruik en fouten; bij een organisatie die geen goed werk aflevert, spelen vaak ook heel andere problemen. Een rommelige administratie die tot verkeerde declaraties leidt. En soms is dus ook opzet, fraude in het spel.”
Sanctioneren
Bij mensen en organisaties die de voorwaarden van een beschikking, contract of overeenkomst niet nakomen, is de eerste vraag: is het een kwestie van niet-weten, niet-kunnen of niet-willen? “Bij ‘niet-weters’ helpt het geven van volledige, tijdige en op de doelgroep afgestemde informatie. ‘Niet-willers’ moet je sanctioneren”, aldus de stuurgroep-voorzitter.
Gemeenten kunnen verschillende handhavingsinstrumenten inzetten om klanten en gecontracteerde aanbieders bij bewezen overtredingen aan te pakken. Het gaat daarbij om instrumenten uit het civiel-, bestuur-, tucht- en strafrecht.