In de ouderenzorg is onder de naam Generiek kompas een beweging gaande van een kwantitatieve naar een meer kwalitatieve manier van rapporteren als het gaat om de kwaliteit van de geleverde zorg. Met het jaar 2024 als transitiejaar, hebben ouderenzorgorganisaties de ruimte gekregen om zelf te bepalen hoe ze inzicht willen geven in de kwaliteit van de zorg. Nadruk daarbij moet liggen op het bereiken van een leer- en ontwikkeleffect, waarbij gebruik gemaakt wordt van zowel cijfers (tellen) als verhalen (vertellen).
Ter ondersteuning van die lerende beweging zijn zorgorgaanbieders verplicht om jaarlijks een openbaar kwaliteitsbeeld te publiceren, waarin ze transparant en reflectief rapporteren over de kwaliteit van de geleverde zorg. In maart van dit jaar zijn die kwaliteitsbeelden voor het eerst openbaar gemaakt.
Transitiefase
Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg, onderdeel van de universiteit van Maastricht, heeft op een willekeurige steekproef van twintig van deze kwaliteitsbeelden een beschrijvende documentanalyse uitgevoerd op vorm, inhoud, rapportage van leer- en ontwikkelactiviteiten en het gebruik van cijfers en verhalen.
De resultaten van deze analyse geven het beeld dat er nog sprake is van veel kinderziektes. Zo schrijven de onderzoekers: “Veel zorgorganisaties hebben de vrijheid benut om het kwaliteitsbeeld organisatiespecifiek vorm te geven, wat heeft geleid tot een grote variatie in vorm en inhoud. De beoogde lerende beweging is nog beperkt zichtbaar, wat passend is bij de transitiefase waarin de sector zich bevindt. Leeractiviteiten worden regelmatig genoemd, maar zelden geplaatst binnen een expliciete leer- en ontwikkelcyclus. De koppeling tussen ‘tellen’ en ‘vertellen’ enerzijds en leren en ontwikkelen anderzijds blijft vaak achterwege: cijfers worden vaak gedeeld zonder duiding, en verhalen zijn zelden systematisch onderbouwd of verbonden aan leerprocessen.”
Verder ontwikkelen
Concluderend laten de onderzoekers weten dat het kwaliteitsbeeld kan uitgroeien tot een waardevol hulpmiddel dat zorgorganisaties kunnen inzetten als interne leer- en ontwikkelactiviteit, maar dat het tijd zal vragen om daar werkelijk praktisch invulling aan te kunnen geven.
De onderzoekers haasten zich ook aan te bevelen dat zorgorganisaties de ruimte moeten krijgen om het kwaliteitsbeeld verder te ontwikkelen, zonder directe aansturing op vaste metingen. Wel pleiten ze voor een duidelijker afbakening van het doel van het kwaliteitsbeeld en afstemming op de verschillende doelen en doelgroepen, “die elk om een eigen vorm en inhoud vragen.
Daarnaast zouden zorgorganisaties niet alleen moeten laten zien dát er wordt geleerd, maar ook hóe dat gebeurt en op basis waarvan.” Tot slot roepen de onderzoekers op tot meer onderbouwing voor zowel cijfers als verhalen in de kwaliteitsbeelden. “Cijfers vragen om eenheid van taal, duiding en verantwoording van gemaakte keuzes, terwijl verhalen niet alleen illustratief zouden moeten worden gebruikt, maar methodisch onderbouwd en cyclisch ingezet als bron voor reflectie, leren en ontwikkelen.”
