Vrijheidsbeperkende maatregelen en het leveren van goede zorg zijn niet met elkaar te verenigen. Dat stelde Hans Reinders, hoogleraar Ethiek, woensdagavond 28 september tijdens het live debat van Vilans en Skipr over het thema vrijheidsbeperking.
Betutteling
Volgens Reinders worden medewerkers in de gezondheidszorg te veel betutteld en zijn ze enkel uitvoerders van beleid. Hierdoor worden medewerkers niet gestimuleerd om naar creatieve oplossingen te zoeken voor het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen. Ook denken professionals volgens Reinders vaak niet na waarom ze ergens werken en wat ze kunnen bijdragen. “Daarom zijn medewerkers vaak niet tevreden over de manier waarop ze moeten werken”, aldus Reinders. Het zijn de bestuurders in de zorg die deze situatie kunnen veranderen.
Gewoontedieren
Psycholoog Willem Cranen bracht verschillende bezoeken aan Noorwegen, waar elke vorm van ‘dwang en drang’ verboden is. Alleen bij hoge uitzondering en onder strenge controle worden vrijheidsbeperkende maatregelen toegepast. Cranen beaamt de opvatting van Reinders en stelt dat Nederlanders in vergelijking met Noren meer gewoontedieren zijn. “Men is gewend om bepaalde maatregelen in te zetten, vooral in crisissituaties vallen mensen daarop terug.”
Dreigen of praten
Medewerkers moeten daarom leren onderkennen dat bepaald gedrag bij cliënten bestaat, aldus Reinders. Volgens de hoogleraar Ethiek speelt de manier waarop een professional met een cliënt in gesprek zit een grote rol bij de keuze voor vrijheidsbeperking. Reinders zet zijn opvatting kracht bij met een voorbeeld van een rollenspel. Een professional die te maken heeft met een cliënt die ‘uit zijn dak gaat’ en de sleutel van een isoleercel in zijn broekzak heeft, gaat dreigen. “Maar wat doe je als je die sleutel niet hebt, als de instelling niet over die faciliteiten beschikt? Dan ga je praten en moet je iets anders verzinnen”, stelt Reinders.
Samen oplossen
Praten met en luisteren naar de cliënt is de enige manier om tot een oplossing te komen, vindt ook Ellis Jongerius, die namens Belangenvereniging LFB bij de uitzending aanwezig is. “Ik denk niet dat mensen met een verstandelijke beperking niet in staat zijn om hierover te praten. Hoe moeilijk het ook is, je kunt altijd samen tot een oplossing komen”, aldus Jongerius. “Maar er wordt vaak óver mensen gepraat en niet mét. Terwijl wij merken als je mensen bij de situatie betrekt, iemand wel degelijk meer bewustwording krijgt van het probleem. Er zijn allerlei manier om iemand iets uit te leggen, bijvoorbeeld met beelden en pictogrammen. Op die manier zet je iemand in zijn kracht, in plaats van in zijn zwakte.”