Volgens Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het CBS, is er sprake van een langjarige trend. “Niet alleen in de zorg, maar ook in andere sectoren loopt het ziekteverzuim al jaren op, al ligt het nog niet op het niveau van eind jaren negentig. Toen was het nog een paar procent hoger dan nu”, zegt de econoom tegen BNR Nieuwsradio.
De exacte oorzaak is volgens hem niet duidelijk. Wel is al langer bekend dat de werkdruk in de zorgsector hoog ligt, onder meer door een tekort aan personeel. Van Mulligen denkt dat het ook wel door de vergrijzing komt. “Oudere werknemers zijn niet per se vaker ziek, maar als ze het zijn, zijn ze het wel langer”, aldus de econoom.
FNV Zorg en Welzijn schrijft het hoge ziekteverzuim voor een groot deel toe aan de corona-epidemie, naast de veel te hoge werkdruk en het gebrek aan personeel. “Dat heeft er een flinke schep bovenop gedaan. We horen van heel veel mensen dat ze niet nog zo’n golf trekken. Mensen vallen uit met vermoeidheidsklachten omdat ze zo veel moeten overwerken”, zegt een woordvoerster van de zorgbond.
Daarbij gaan volgens haar veel zorgmedewerkers die zelf corona hebben gehad, maar nog niet helemaal zijn hersteld, te snel weer aan het werk. “Dat doen ze omdat ze zich schuldig voelen ten opzichte van hun collega’s”, aldus de zegsvrouw. (ANP)
Het hoge verzuim is geen gevolg van corona; voor corona was het verzuim al hoog in de zorg. Structureel hoog verzuim wordt ook niet veroorzaakt door verloop, werkdruk en hoge leeftijden. En de zorgsector is niet ziekmakend. Structureel hoog verzuim is een complex organisatievraagstuk.
Als je met een timmermansoog kijkt, is elk verzuim hoger dan 5% het resultaat van een verzuimproces dat “onder georganiseerd” is. Het is niet één iemands fout, er gaat gewoon te veel mis en de onderlinge samenhang ontbreekt. Vaak is er sprake van historisch gegroeide weeffouten. De data en rapportages die bestuur en toezichthouders krijgen zijn niet voldoende voor grip op het vraagstuk. De werkdruk is te hoog om het vraagstuk met aandacht op te lossen, of is zelf deel van het probleem. De verzuim vraagstukken van de medewerkers zijn ingewikkeld en worden ervaren als gedoe. Als leidinggevende kan je er eigenlijk niets mee; je hebt er vooral last van. De samenwerking tussen lijn, staf, arbodienst en verzuimspecialisten gaat moeizaam. Het verzuimsysteem bijhouden lijkt belangrijker dan het verzuim oplossen. Maar “meer van hetzelfde” lost het verzuim niet op. Wat werkt dan wel?
Door anders te kijken. Het gangbare mantra “ziekte overkomt je en verzuim is een keuze” veronderstelt dat werknemer en leidinggevende een bewuste keuze maken en daarmee de kous af is. Maar wanneer verzuim structureel hoog is, is er iets anders aan de hand. De organisatorische samenhang rondom verzuim is onvoldoende. Verzuim is geen individueel operationeel vraagstuk meer. Er is een onwenselijk en moeilijk te doorbreken evenwicht ontstaan. Verzuim is vergroeid tot een strategisch herinrichtingsvraagstuk.
Dit is oplosbaar, maar niet op de gangbare wijze. Hoe dan wel? Stap 1: erkennen dat het een complex vraagstuk betreft. Een complex vraagstuk vraagt een complexe aanpak. Zo eenvoudig en helder mogelijk.