Dystonie is een relatief zeldzame bewegingsstoornis waarbij dwangstand optreedt in bijvoorbeeld de nek of de ogen. Dat wordt veroorzaakt door spieren die onwillekeurig aanspannen – met als gevolg dat het hoofd naar één kant staat en trilt of ogen worden dichtgeknepen. Een nare aandoening die ingrijpt op de kwaliteit van leven. Patiënten ervaren dagelijks last2.
Vergroten behandelingsmogelijkheden
De behandeling voor dystonie bestaat uit het verslappen van de spieren door ze te injecteren met botulinetoxine1. De naald waarmee dit gebeurt is verbonden aan een elektromyografie(EMG-)apparaat, zodat de neuroloog tijdens het prikken kan ‘luisteren’ naar de activiteit van de spieren. Daarmee weet je volgens Tjerk Lagrand, neuroloog in het Alrijne Ziekenhuis, echter niet honderd procent zeker of je in de juiste spier zit. En dat kan tegenwoordig anders. “Door dystoniepatiënten naast het gebruik van EMG te injecteren onder begeleiding van echografie, zie je ook welke spier verdikt of verdund is, of je niet te diep of te oppervlakkig prikt. Daarmee wordt de behandeling dus preciezer.”
De aanpak
Op congressen had de neuroloog al wel gehoord dat je door de inzet van echo ook de dieper gelegen spieren veilig kunt injecteren. Via nascholingscursussen verdiepte hij zich erin. Binnen het Alrijne kreeg Lagrand de ruimte om een project op te zetten waarbij trainingen in het bedienen van het echoapparaat en de beste manier van kijken aan de orde kwamen. De fijne kneepjes van het vak werden bijgebracht door een Duitse professor. “Daarbij zijn wij eerst op elkaar gaan oefenen. Vervolgens hebben we een aantal patiënten uitgenodigd in aanwezigheid van een ervaren neuroloog.”
Terug op normale schema
Met zijn vaste laborante Miranda Dirven maakte Tjerk Lagrand een schema hoe ze stap voor stap over konden gaan naar echogeleid injecteren. Er werd begonnen met één of twee patiënten per keer die aan het eind van het spreekuur werden ingepland, zodat er wat ruimte was voor uitloop. “Je moet er even handigheid in krijgen en ingespeeld raken op de laborant met wie je de behandeling doet. Maar na een halfjaar zaten we alweer op ons normale schema.”
Minder trillen, minder scheefstand
Nu, zo’n twee jaar later behandelen alle neurologen van het Alrijne Ziekenhuis hun dystoniepatiënten via echogeleid injecteren. Wat doet dat volgens Tjerk Lagrand met de kwaliteit van zorg? “Wij hebben bij ongeveer vijftig patiënten gekeken naar het effect van en hun tevredenheid over de dystoniebehandeling met en zonder echo. Uit die resultaten blijkt dat maar liefst negentig procent van de patiënten meer tevreden is over de echogeleide behandeling. Ze trillen minder en hebben minder last van scheefstand. Soms kunnen ze zelfs met minder medicijnen af.”3
Toolbox voor collega’s
Om behandelaars die de echo willen gaan gebruiken op weg te helpen, ontwikkelde de neuroloog samen met AbbVie een toolbox voor implementatie van echogeleid injecteren. Onder collega-neurologen merkt hij nog weleens een zekere terughoudendheid om de dystoniebehandeling aan te passen. “Omdat ze bang zijn dat het extra tijd gaat kosten. Deze toolkit maakt het misschien makkelijker voor iemand die twijfelt. We laten zien hoe je dit in een groot centrum efficiënt en effectief kunt regelen.” Echogeleid injecteren levert een grotere patiënttevredenheid op, het is veiliger en hoeft niet meer tijd te kosten3, stelt Lagrand tot slot. “Ik ben zeer tevreden over deze manier van werken, het heeft ons en onze patiënten veel opgeleverd.”
[2] https://www.hersenstichting.nl/hersenaandoeningen/dystonie/
[3] interne rapportage Alrijne Ziekenhuis.
