Journal Inside 35824_067_012 (2015) Publikationsname / Publikationsnummer / E-Tag TT.MM.JJJJ (optional)
Raden van toezicht moeten zich meer gaan manifesteren als actieve schakel in de dialoog tussen zorgaanbieders en de samenleving. Dat betoogt de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en welzijn (NVTZ) in het pamflet ‘To do or not to do’.
Deze actieve, naar buiten gerichte rol is vooral nodig vanwege de vele snelle veranderingen waar de zorg mee geconfronteerd wordt. De NVTZ denkt hierbij onder meer aan de verschuiving van verzorgingsstaat naar participatiestaat, met de bijhorende nieuwe, positieve definitie van gezondheid. Deze verschuiving betekent dat er meer regie en eigen verantwoordelijkheid in handen van de burger en zijn omgeving komt. Ook doen er nieuwe organisatieprincipes opgeld als decentralisering en zelfsturing.
Als gevolg van dit alles maken hiërarchische verbanden steeds meer plaats voor meer vloeibare en wisselende coalities en netwerken, waarin de deelnemers kunnen wisselen van rol – volger of leider, consument of producent of prosument. Toch ligt toezicht, sturing en verantwoording in de meeste gevallen nog altijd bij externe instanties en niet bij de burger als beoogde spil van het nieuwe stelsel, zo constateerde Vilans eind 2015.
Kerntaak
Volgens Vilans kan governance zich niet langer beperken tot traditionele taken als toezicht, sturing en verantwoording, maar moet zich ook richten op “verbinding en wederkerigheid, op vertrouwen en ruimte”. De bevindingen van Vilans worden niet toevallig ook in het NVTZ-pamflet aangestipt. De NVTZ maakte in 2014 in het rapport ‘Tussen Besturing en Samenleving’ al een begin met de herdefiniëring van de rol van raden van toezicht. De NVTZ herformuleerde de kerntaak van ‘toezicht op bestuur’, naar ‘toezicht op besturing’: bestuur als een activiteit en niet louter als orgaan.
Gelijkwaardig
In het pamflet ‘To do or not to do’ voegt de NVTZ daar enkele nieuwe vragen en uitdagingen aan toe. Toezichthouders moeten in het licht van de veranderingen in het Umfeld niet alleen een constructieve dialoog met de raad van bestuur aangaan door het stellen van de juiste vragen, volgens de NVTZ is het “essentieel om de professional en de zorgvrager een gelijkwaardige plaats te geven in deze dialoog”.
Verbindingselement
De NVTZ vindt het van belang om hier ook andere spelers binnen en buiten de organisatie bij te betrekken. Als verbindingselement tussen de samenleving en de organisatie is de RvT het aangewezen orgaan hiervoor het initiatief te nemen, aldus de NVTZ. “De raad van toezicht, in de rol van inspirator, helpt de raad van bestuur om ook in tijden van verandering, de juiste weg in te slaan. En zorgt ervoor dat alle spelers erbij betrokken worden. Door tijdig te (her)inrichten en anticiperen, zijn de bestaande structuren geen sta-in-de-weg voor de veranderingen zodra die zich wezenlijk voordoen.”
Bijzondere aandacht vraagt de NVTZ voor digitalisering en robotisering. “Disruptieve innovaties tasten de bestaande machtsverhoudingen aan en daarmee de bestaande belangen”, constateert de NVTZ. “Juist een raad van toezicht zou, omdat zij een bredere visie heeft dan de uitsluitende focus op de organisatie, weerstand kunnen bieden aan een emotionele respons van verzet tegen de veranderingen.” De NVTZ merkt daarbij op dat ‘stil blijven zitten’ geen optie meer is.
Om de discussie over de toekomst van het zorgtoezicht een impuls te geven houdt de NVTZ in samenwerking met Lucide een Vernieuwingsestafette. Rode draad in deze serie bijeenkomsten is de vraag naar vormen van besturing en toezicht die de noden en wensen van patiënten en cliënten daadwerkelijk adresseren.