Toxicoloog Jochem Louisse (Wageningen Universiteit) en biomedisch onderzoeker Ellen van den Bogaard (Radboudumc) winnen gezamenlijk de Willy van Heumenprijs 2015 van de Stichting Stimuleringsfonds Alternatieven voor Proefdieren. Zij ontvangen beiden 15.000 euro voor hun onderzoek waarbij zij proefdieren hebben vervangen door alternatieven.
Jochem Louisse ontwikkelde een digitaal proefdier voor het berekenen van de effecten van toxische stoffen. Zijn computermodel rekent exact uit (en voorspelt) wat er met een stof gebeurt, waar deze zich ophoopt en wat het verloop van de concentratie van deze stof in het bloed is. Tot nu werd toxiciteit van een stof vooral bepaald aan de hand van experimenten met dieren, of met behulp van losse cellen (in vitro) in plaats van dieren. Maar een groot probleem van studies met cellen is dat ze moeilijk zijn te vertalen naar risicobeoordelingen voor de mens. Door computermodellen te koppelen aan de in vitro modellen kan Louisse voorspellingen maken voor de mens. Louisse brengt in Wageningen onder meer de toxiciteit in kaart van glycolethers, stoffen die vaak voorkomen in verf, en van vitamine A-zuur, een stof die veel wordt gebruikt als anti-kankermedicijn of als middel tegen psoriasis.
Ellen van den Bogaard ontwikkelde een 3D gekweekte huid voor onderzoek naar geneesmidddelen voor huidziekten. Ze bewerkte voor het 3D huidmodel in het laboratorium stukjes menselijke huid die waren verkregen na een buikwand- of borstcorrectie. Ze vermeerderde de huidcellen en maakte daarvan in een kweekschaaltje nieuwe stukjes 3D-opperhuid, die de eigenschappen hebben van een gewoon stuk huid. Ze doet onderzoek naar teerzalf, een stinkende zwarte zalf die al eeuwenlang met name wordt gebruikt bij eczeem en psoriasis. Van den Bogaard bestudeerde de werking van teerzalf op moleculair niveau en loste met een 3D-huidmodel het raadsel van de werkzaamheid op. “Nu kunnen we de teerzalf verfijnen, en de geur en de kleur eruit halen. We hopen dat we deze zalf binnen vijf jaar kunnen maken.”
Veelbelovende onderzoekers
De Willy van Heumenprijs, normaal gesproken 25.000 euro, wordt eens per twee jaar uitgereikt. Dit jaar wilde de Stichting Stimuleringsfonds Alternatieven voor Proefdieren twee jonge veelbelovende onderzoekers belonen die wetenschappelijk onderzoek doen zonder proefdieren te gebruiken. De stichting verhoogde het totaalbedrag van de prijs naar 30.000 euro zodat beide winnaars 15.000 euro in ontvangst nemen. Susanna Louhimies, de hoogste ambtenaar van de Europese Commissie die verantwoordelijk is voor wetgeving op het gebied van dierproeven, reikt de prijzen uit op 15 oktober, tijdens het congres Laboratory Animal Science 2.0. Het congres wordt gehouden ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van het Centraal Dierenlaboratorium van Radboudumc.