Bij de introductie van het zorgstelsel van gereguleerde marktwerking in 2006 ging transparantie van zorg over het vinden van de juiste kwaliteitsindicatoren. Die moesten duidelijk maken wat de kwaliteit van zorg is. Meer inzicht in de kwaliteit van zorg werd als een noodzakelijke voorwaarde gezien om het stelsel van gereguleerde marktwerkin beter te laten functioneren. Patiënten zouden deze kwaliteitsinformatie kunnen gebruiken in de keuze van zorgaanbieders. De zorgverzekeraars zouden de kwaliteitsinformatie op hun beurt inzetten bij de zorginkoop. Kwaliteitsverbetering was ook wel een doel, maar van ondergeschikt belang.
Waardegedreven zorg
Toen het gedachtengoed van waardegedreven zorg vanaf 2010 de wind in de zeilen kreeg, is de nadruk meer komen te liggen op kwaliteitsverbetering. Transparantie van zorg werd steeds meer gezien als een methode van leren en verbeteren van zorg. Dat leren en verbeteren vindt plaats in de context van samenwerking, niet van onderlinge concurrentie en marktwerking.
Transparantie
De Nivel-onderzoekers stellen dat het ‘doorontwikkelen’ van transparantie van kwaliteit van zorg vanuit modellen en voorbeelden de blik kan vernauwen. “Het potentieel voor transparantie en passende zorg kan daardoor onderbelicht blijven, zoals de beperkte aandacht voor de rol van de verpleegkundige bij samen beslissen. Deze observatie nodigt uit om waar mogelijk transparantie meer exploratief en lerend te ontwikkelen. Daarbij kunnen theoretische kaders wel het vertrekpunt zijn, maar wordt meer rekening gehouden met toepassing in de praktijk”, aldus de onderzoekers.
Patiëntervaringen meten
Het onderzoek plaatst vraagtekens bij de tijd en energie die al ruim 20 jaar wordt gestoken in het steeds beter meten van patiëntervaringen. “Ons verkennende onderzoek laat zien dat er aanleiding is om juist meer aandacht te besteden aan de manier waarop die resultaten daadwerkelijk gebruikt worden, zodat deze een bijdrage kunnen leveren aan de best passende zorg. De huidige ontwikkelingen rond passende en houdbare zorg bieden daar ook ruimte voor”, aldus het Nivel.
Beschikbaarheid zorg
Het Nivel verwacht dat transparantie van zorg in de toekomst een rol krijgt bij de houdbaarheid van zorg. “In toenemende mate lijken er keuzes in de zorg nodig over wat wel en wat niet (meer) kan. Tot op heden richt transparantie van zorg zich niet op dit soort keuzes. Tegelijkertijd hebben we gezien dat transparantie een flexibel begrip is dat in de loop der tijd meerdere betekenissen heeft gekregen. Mogelijk krijgt transparantie van zorg opnieuw een extra betekenis, waarbij verantwoording van welke zorg wel of niet meer beschikbaar is centraal staat.”
Uitkomstindicatoren
Opmerkelijk is dat het onderzoek helemaal niet rept over de oorspronkelijk ambities van ziekenhuizen, zorgverzekeraars en VWS om voor zeker de helft van de medische aandoeningen in 2022 uitkomstindicatoren te hebben. Ziekenhuizen en specialisten blijken niet zo scheutig met het geven van inzicht over de kwaliteit van hun zorg. De informatie die zij verplicht aanleveren bij het Zorginstituut is niet inzichtelijk gemaakt op een voor patiënten toegankelijke wijze. Transparantie over uitkomsten van zorg heeft kennelijk niet de allerhoogste prioriteit.
Misschien zij de uitkomstindicatoren wel wenselijk maar moeilijk te realiseren. Die indicatoren moeten immers onomstotelijk de relatie weergeven tussen de interventie en de uitkomst. Als dat causaal verband moeilijk of geheel niet te leggen valt, dan loop je het gevaar dat je niet meet wat je wil meten!
Het zou zo moeten zijn dat transparantie betekent dat je ziet wat mis gaat en je daar wat mee doet.
We zien dat het op veel plekken mis gaat. En dan vooral in de menselijke maat. Vooral het ontbreken daaraan.
Minder anios willen aios worden, 30% opkomst voor opleidingsplekken is geen uitzondering. 40% verpleegkundige uitstroom van de jonge garde is beschreven.
Bovendien wordt niet echt geluisterd naar deze signalen. Het logistieke apparaat groeit zonder verantwoordingsstruktuur.
Dus waar transparantie als je werkelijk niets wezelijk ziet verbeteren aan “het bed”
Want daar gebeurt het!
Dit is helaas waar. Terwijl in 2016 de ambitie er was om volume-normen zo snel mogelijk aan te vullen met reële kwaliteitsindicatoren, is dat niet gebeurd. Met als gevolg dat zelfs middelgrote ziekenhuizen op basis van volumenormen niet gecontracteerd worden. Een heel goede gespecialiseerde dokter die 20 ingrepen per jaar doet en met uitstekende resultaten wordt uitgesloten, terwijl een grote maatschap in een ander ziekenhuis waar men per dokter wellicht slechts 5 ingrepen per jaar doet wél gecontracteerd wordt. Ik wijt dit aan het feit dat de inkoop van zorgverzekeraars liever over een simpel volume-kengetal praat dan over complexe uitkomst-indicatoren. Dat is echt zonde, want échte kwaliteitsindicatoren zijn er. Gebruik die!
De zorg is toe aan een degelijk performance systeem dat gericht is op effectiviteit. Daar is een goed monitoringsysteem voor nodig waarin kwaliteitsindicatoren deel van uitmaken. Dan komen ambities, doelstellingen en de zorgwerkpraktijk bij elkaar en kunnen maatregelen op impact en effect worden beoordeeld.