Wat een rustig weekend thuis leek te worden, veranderde heel spontaan in een leuk en dynamisch weekend rondom het NOS-journaal met een item over Zorg op Afstand en alle reacties die daarop volgden. Een korte uitzending over de ervaringen van ouderen zelf welke in mijn ogen weleens een doorbraak zou kunnen betekenen in het denken over ’technologie in de zorg’.
Al enkele jaren zijn veel partijen intensief bezig met Virtuele Zorg. Vaak ging het over techniek en moderne speeltjes. Een doorbraak kwam in 2011 toen onder andere zorgorganisaties Sensire, ZZG Zorggroep, Vierstroom, Siza, Dichterbij, ZuidOostZorg en Pantein door een compleet andere benaderingswijze de (wijk)verpleegkundige zelf aan het roer zetten van het innovatieproces. Diverse andere organisaties volgden. Hierdoor ging het rondom Virtuele Zorg niet langer over techniek die de fysieke zorg zou vervangen, maar werd het duidelijk dat Virtuele Zorg een hulpmiddel is in de handen van de wijkverpleging om nog betere en persoonlijkere zorg te kunnen geven aan diegene die dit het hardste nodig hebben. Door Beeldzorg, zo blijkt, krijgen ouderen meer vertrouwen in hun eigen kunnen, zodat zij zelf of met hulp van mantelzorgers weer een stuk van de zorg kunnen uitvoeren en eigen regie behouden. En juist door dit zelfvertrouwen dankzij zorg op afstand kunnen (en willen!) zij bepaalde zorgtaken met hulp op afstand zelf uitvoeren, waardoor er tijd overblijft om extra aandacht te geven aan cliënten bij wie dit echt nodig is.
Ouderen zelf aan het woord
Voornoemde aanpak bleek succesvol. Inmiddels hebben bijna 50 (thuis)zorgorganisaties zich aangesloten als partner in onze BeeldbelApp en registreerden we afgelopen juni zo’n 30.000 contactmomenten op afstand. Beeldbelcontacten tussen cliënten, mantelzorgers en zorgverleners, variërend van thuiszorg, huisarts tot specialist. En komend najaar de ThuismeetApp voor COPD en hartfalen. Ondanks deze opschaling en het enthousiasme in veel projecten, zat ons toch nog iets dwars. De zorg op afstand was namelijk alleen toepasbaar voor ouderen en chronisch zieken die al zorg kregen. Prachtig natuurlijk, maar wat als mensen zich nu zelf zouden kunnen voorbereiden op Virtuele Zorg vóórdat ze zorg nodig hebben? Zou dat de betrokkenheid van ouderen bij deze belangrijke ontwikkeling kunnen vergroten? En als zij zelf aan het woord zouden zijn voordat ze zorg nodig hadden, wat zouden zij dan zelf zeggen over deze ontwikkeling?
Digibeet wordt Digifreak
Samen met de grootste ouderenbond van Nederland, de Unie KBO, besloten we deze zoektocht aan te gaan. Zorgverzekeraar ZilverenKruis Achmea welke een speciale, collectieve ‘ouderenpolis’ voor leden van de Unie KBO heeft, maakte de proef mede mogelijk. Honderd ouderen kregen de mogelijkheid een speciaal geconfigureerde iPad vier maanden uit te proberen. Geen standaard iPad maar een iPad door ons voorzien van enkele slimme Apps zoals de BeeldbelApp met een ‘slim telefoonboek’ waarin alle andere leden uit de regio automatisch te vinden waren en waarmee eenvoudig contact kon worden gelegd met mantelzorgers, vrienden en familie. En het ‘Unie KBO-venster op de wereld’ met speciale functies variërend van ThuisBingo, App-reviews en Unie KBO-acties tot aan zorgboeken over het voorkomen van chronische ziekten en senioren-beweegtips. Maar dat was niet alles. De echte innovatie in de proef zat in het feit dat per deelnemende Unie KBO-afdeling vrijwilligers werden geschoold als eerste opvang en om de ouderen die niet computervaardig waren op weg te helpen: senioren helpen senioren.
Resultaat
De officiële evaluatie zal in september plaatsvinden waarna we samen met Achmea en UnieKBO kijken hoe het verder opgeschaald kan worden. Maar de reacties tot nu toe zijn verbluffend. Veel van de deelnemers zijn zo enthousiast over de iPad dat ze hem niet meer kwijt willen (http://bit.ly/14akidm). Maar echt leuk is dat bepaalde deelnemers zelfs al met hun eigen medisch specialist contact hadden gemaakt: “Dokter, kan ik het volgende consult niet op afstand krijgen? Dat scheelt mij een hoop gedoe en is nog sneller ook!” Veel deelnemers vinden het fijn dat ze met de iPad zichzelf kunnen voorbereiden op de toekomst waarin techniek hen kan helpen zo lang mogelijk zelfstandig te blijven. En voor bepaalde handelingen is de zorg op afstand dan uitkomst, aldus een deelnemer.
Halleluja?
Is er dan enkel positief nieuws als het over zorg op afstand gaat? Is er helemaal niets dat vragen oproept? Natuurlijk wel! Het zou kortzichtig zijn te zeggen dat het alleen zonneschijn is. Het is erg kansrijk. Dat wordt beaamd door zowel ouderen ‘in zorg’ als ouderen die nog geen zorg hebben. Ook veel zorgverleners zijn enthousiast. Zorg op Afstand vergroot de mogelijkheden van contact door en voor beide groepen. Maar er zijn ook vragen. Hoe bepaal je welke zorg op afstand effectief is? En hoe voorkom je een aanzuigende werking op de zorgvraag, immers het wordt erg laagdrempelig de zorg te benaderen? Een verpleegkundige of arts is in mijn ogen nooit door een iPad te vervangen, maar hoe voorkomen we dat dit idee gaat ontstaan bij managers of financiers? Kortom, relevante vragen die we gezamenlijk een plaats moeten geven.
Verbinding
En toch, ondanks deze uitdagingen, ben ik ervan overtuigd dat de inzet van ‘koude’ technologie zorgt voor warme zorg. Waarom? Omdat de belangrijkste waarde van de technologie is dat er verbinding komt. Verbinding tussen ouderen die nu soms dreigen te vereenzamen zonder dat iemand het merkt en zonder dat zij om ‘hulp’ kunnen vragen. Een virtueel zorgnetwerk zoals we met onze BeeldbelApp en vele (thuis)zorgorganisaties die aansluiten momenteel realiseren, zorgt ervoor dat we in feite het venster op de wereld open houden voor veel ouderen. Iets waar ouderen ook zelf iets aan kunnen doen ter voorbereiding op het langer zelfstandig thuis kunnen blijven. En dat virtuele venster vraagt vervolgens van ons dat ook ook wij er wat mee doen: persoonlijke aandacht en betrokkenheid voor iedere oudere of hulpbehoevende, middenin de maatschappij. Virtueel EN fysiek. Dat is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid!
Missie
Een missie en zoektocht die we samen met ouderen, met verpleegkundigen, met artsen en met techneuten moeten aangaan. Zodat de technologie geen doel wordt maar een effectief hulpmiddel in de hand van patiënt en zorgverlener. Een hulpmiddel dat het verschil kan maken tussen geleefd worden en zelf kiezen…
Daan Dohmen, e-health entrepreneur, directeur FocusCura
Masterclass eHealth en Virtuele Zorg
Skipr heeft het initiatief genomen om een Masterclass te organiseren over eHealth en Virtuele Zorg waarin Daan Dohmen en Lucien Engelen (Radboud Reshape & Innovation Center) hun visie op de inzet en kansen van technologie zullen delen. Altijd al zelf Google Glass in de context van zorg willen ervaren zoals de chirurgen in het Radboud? Zelf ervaren of zorg op afstand ‘warm of koud’ is? Binnenkort start de inschrijving voor deze interactieve workshop en masterclass van SKIPR.