Eindelijk. Onze dank gaat uit naar CDA’er Krul die met deze motie kwam; VWS is er inmiddels mee bezig. Deze commissie gaat onderzoek doen naar het functioneren van het huidige stelsel en moet voorstellen doen voor de toekomst.
Noodzaak tot verandering
Dat er iets moet veranderen staat als een paal boven water: in de huisartsenzorg, ouderenzorg en ggz is de situatie nijpend, in 2033 wordt er een tekort verwacht van bijna 200.000 zorgmedewerkers en de wachtlijsten in de ggz en jeugdzorg blijven groeien. Als we inzoomen op de medisch-specialistische zorg (msz), is het niet veel beter: met de huidige manier van werken komen we circa 47.000 medewerkers tekort voor de msz in 2033. Dat is 14% van het toekomstig benodigd personeel. En nu al is 46% van de toegangstijden tot medisch-specialistische zorg langer dan de Treeknorm.
Geen sinecure
De opdracht voor de staatscommissie is dus geen sinecure: zorgpartijen staan voor de opgave de zorg over de volle breedte toegankelijk te houden. Dat kan alleen als we op een of andere manier de zorgvraag weten te reduceren én meer patiënten kunnen bedienen met minder mensen. Een aantal oplossingen ligt voor de hand en passeert regelmatig de revue: gezonder leven, meer inzet van AI, meer passende zorg. Allemaal waardevolle oplossingen die zeker zullen bijdragen aan de toegankelijkheid van zorg. Maar ik denk dat we er niet aan ontkomen ook echt te kijken naar de diepere oorzaken waarom het stelsel nu niet werkt. Welke infrastructuur hebben we nu staan om zorg te leveren? Voldoet deze infrastructuur nog wel? Als we een wit vel nemen en de zorg opnieuw kunnen organiseren, hoe zouden we dit dan doen?
Objectiviteit en feiten
We weten allemaal dat een goede analyse begint met een open mind en gedegen onderzoek gebaseerd op feiten. Voor het samenstellen van de staatscommissie doen wij daarom graag een aantal suggesties. Zorg ervoor dat er voor populistische sentimenten – waarvan we dagelijks getuige zijn tijdens Tweede Kamerdebatten – geen plek is aan de commissietafel. Populisten zijn er altijd op gebrand om de misvattingen van de kiezer te versterken, maken kleine incidenten tot macroproblemen en maken daarbij zelden gebruik van feiten. Zorg ervoor dat er aan de commissietafel geen plek is voor commissieleden die denken vanuit de gevestigde orde. Want je kunt geen objectiviteit verwachten van degenen voor wie het meest op het spel staat. Oftewel: zorg ervoor dat er aan de commissietafel sprake is van een open mind en objectieve inzichten die niet gekleurd zijn door de gevestigde belangen en politieke voorkeur.
Zorg voor discussie op basis van feiten, voor een grondige analyse van zorgvraag en -aanbod, en van de werkwijze en samenwerking van eerste-, tweede- en derdelijnszorg. Heb oog voor de patiënt (!), voor efficiency en effectiviteit, voor betaalbaarheid én voor duurzaamheid (denk aan het opleiden van zorgprofessionals). Alleen met deze uitgangspunten kan de commissie de baanbrekende voorstellen doen die nodig zijn om de zorg écht vooruit te helpen. Met een optimale, passende inrichting waarmee iedereen die het nodig heeft de juiste zorg krijgt op de juiste plek.
The stakes are high
Er staat ook echt wel wat op het spel: uitstel van zorg doet patiënten geen goed. Het RIVM onderzocht na corona het effect van uitgestelde zorg: er gingen veel levensjaren in goede gezondheid verloren. Anno 2025 blijven de wachtlijsten maar oplopen, terwijl de vergrijzing nog verder toeneemt. Met de huidige arbeidsmarktkrapte betekent dit verder verlies van arbeidsjaren die onze economie juist goed kan gebruiken. En dan hebben we het nog niet eens over de negatieve maatschappelijke effecten zoals verminderde participatie, verlies aan arbeidsvreugde en welzijn. Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: een goed functionerende zorg is een voorwaarde voor een succesvolle maatschappij.
Ik wens de staatscommissie veel wijsheid. Onze deur staat altijd open.
Hanneke Klopper
Directeur-bestuurder Rugpoli en voorzitter bestuur Zelfstandige Klinieken Nederland (ZKN)
Hanneke klopper heeft helemaal gelijk dat een gedegen analyse van de zorgstelsels echt aan de orde is en dat het goed is dat een staatscommissie zich er mee bezig gaat houden. Fragmentatie is een van de grote problemen waar de Nederlandse zorg mee te kampen heeft, juist nu samenwerking steeds belangrijker wordt om problemen van toegankelijkheid het hoofd te bieden. De verdergaande commercialisering van de zorg speelt een grote rol in die toenemende fragmentatie en onttrekt daarnaast steeds meer publiek geld aan de zorg. Het zou dus ook goed zijn als de staatscommissie met een kritisch oog kijkt naar die commerciële partijen.