Ouderenmishandeling: wat wij in de zorg hieraan kunnen doen

Begin vorige maand zag ik een tweet van Hugo de Jonge waarin hij zegt blij te zijn dat de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld aanslaat en dat er sneller gemeld wordt. De vraag is of dat voor ouderenmishandeling ook zo is.

Jaarlijks worden naar schatting 200.000 ouderen van boven de 65 jaar mishandeld door partners, familie, huisvrienden of zorgverleners. Dus één op de 20 ouderen heeft te maken met ouderenmishandeling. Vaak begint het met onschuldige zaken. En dat gaat dan van kwaad tot erger: iemand stevig beetpakken als hij of zij niet luistert. Met messen dreigen om iemand tot rust te manen. Boodschappen doen van de ander zijn huishoudgeld. Iemand opsluiten in een kamer.

Gecoördineerde aanpak

Ik heb niet het idee dat ouderenmishandeling meer gemeld wordt. Ik maak mij daar oprecht zorgen om. De gecoördineerde aanpak moet nog nadrukkelijker samen opgepakt worden. We moeten meer aandacht en prioriteit geven aan ouderen­mishandeling.  Natuurlijk is met de komst van Veilig Thuis een belangrijke radarfunctie in het leven geroepen. En zien we dat de meldcode verbeterd is. Hiermee zijn mooie stappen gezet.  Maar het kan beter.  

Overbelastte mantelzorgers

Mishandeling gebeurt niet altijd bewust. Vaak zie je dit gedrag ontstaan uit onmacht. De druk op mantelzorgers is groot. De zorg voor een naaste valt hen soms zwaar, los van het feit hoe liefdevol ze de taak uitvoeren. Het langer thuis blijven wonen en de wachtlijsten in de zorg helpen dan niet echt. We proberen de mantelzorgers te ontlasten door samen te werken in het sociale domein en door hen te ondersteunen met vrijwilligers. Maar dat is lang niet altijd genoeg. Mensen komen steeds later en verder in hun dementieproces bij ons in het verpleeghuis wonen. De mantelzorger heeft vaak al maanden van slapeloze nachten achter de rug om de veiligheid van hun familielid te waarborgen. Door hier meer naar om te zien, middelen voor uit te trekken moeten we proberen dit te keren. De druk op mantelzorgers wordt steeds groter. Zij verdienen ondersteuning.

Bewust mishandelen

Soms gebeurt ouderenmishandeling wel bewust. Je moet denken aan iemand met opzet verwonden of pijn doen. Iemand kleineren, intimideren of pesten. En daar moeten we echt fel tegen optreden. In de media lees je met regelmaat over ouderenmishandeling door professionals. Uit onderzoek blijkt dat dit 2 procent is van de geregistreerde plegers. De meeste mishandelingen gebeuren in de relationele sfeer; door familie, partners, mantelzorgers. Hierdoor komen veel incidenten niet aan het licht omdat het plaatsvindt op het moment dat er geen professional aanwezig is. Dat maakt melden moeilijk omdat het gaat over vermoedens.

Slachtoffers eerder in beeld

Het rijk en gemeenten willen slachtoffers eerder en beter in beeld hebben. Dat juich ik natuurlijk van harte toe maar realiseer mij wel hoe lastig deze ambitie is. Voor alle betrokkenen is het belangrijk dat gewerkt wordt aan duurzame veiligheid en dat de nodige hulp en zorg geboden kan worden. Lokale (wijk)teams spelen hierbij een zeer belangrijke rol. Het is fijn dat de hulp en zorg dicht bij de cliënt georganiseerd is. Want een groot deel van de zaken die binnenkomen kan door lokale hulpverlening opgepakt worden. Natuurlijk is het Kwaliteitskader ‘Werken aan Veiligheid’ een belangrijke stap. De voortgangsrapportage bewijst dat er meer meldingen zijn. Dat betekent dat mishandeling en huiselijk geweld eerder en beter in beeld komt. Dat is goed nieuws, maar voor mij een duidelijke aanwijzing dat dit nog veel meer prioriteit en aandacht nodig heeft. Bovendien is dit een signaal dat we moeten voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken.

Aandacht voor collega’s in de zorg

Naast aandacht voor de mantelzorgers en cliënten vraag ik nadrukkelijk aandacht voor onze collega’s in de zorg. Een vermoeden van mishandeling heeft vaak gigantisch veel impact. Laat staan als collega’s een melding moeten doen. In gesprekken met collega’s voel ik hoe machteloos ze zijn bij vermoedens van ouderenmishandeling. De drempel om te melden is vaak hoog. Ik voel onzekerheid of het vermoeden wel terecht is. Wat is het effect van een melding? Wat doet het met jouw vertrouwensband met de cliënt? Wordt de cliënt uiteindelijk niet de dupe? In deze situaties kunnen zorgen om de eigen veiligheid ook aan de orde zijn. Binnen Carintreggeland hebben we veel aandacht voor de veiligheid van onze collega’s en worden collega’s opgevangen door collega’s van Collegiaal Opvangteam.  De leden van dit team helpen collega’s bij de verwerking van schokkende of traumatische gebeurtenissen. Uit onze ervaring blijkt het goed te werken als collega’s elkaar opvangen en collegiaal begeleiden.  

Heidi de Bruijn

Lid raad van bestuur Carintreggeland