Alleen maar méér seniorenwoningen en zorginstellingen bouwen is niet de oplossing. De toekomst van zorg ligt naar mijn mening niet in gebouwen, maar in de manier waarop we buurten ontwikkelen. Wat als we geen zorgvastgoed meer maken, maar woonomgevingen die voor iedereen geschikt zijn?
De omslag naar een toekomstbestendige zorg
Om de zorg duurzaam te veranderen, hebben we een dubbele transitie nodig. We moeten overstappen van een zorgsysteem dat vooral problemen oplost naar een samenleving die gezondheid en gemeenschapszin stimuleert. Tegelijkertijd moeten we de stap zetten van institutionele zorg naar zorg die vanzelfsprekend onderdeel is van het dagelijks leven.
Het verleden heeft laten zien dat beleidswijzigingen vanuit ‘de systeemwereld’ niet altijd de gewenste effecten hebben. Daarom moet deze verandering lokaal en concreet vorm krijgen, met buurten en gemeenschappen als uitgangspunt.
Wat is een Bloeiende Buurt?
De sleutel tot verandering ligt in het ontwikkelen van Bloeiende Buurten: plekken waar sociale interactie, gezond gedrag en onderlinge zorgzaamheid vanzelfsprekend zijn. Hier kunnen mensen met een intensieve zorgvraag gewoon deel blijven uitmaken van de gemeenschap, omdat deze dynamisch en veerkrachtig is.
In een Bloeiende Buurt creëren we geen zorginstellingen meer, maar een woonomgeving die van nature toegankelijk is voor iedereen. Professionele zorg en ondersteuning worden op maat en dichtbij georganiseerd, zonder dat iemand zijn of haar plek in de samenleving verliest.
Geen blauwdruk, maar de juiste voorwaarden
Een Bloeiende Buurt is niet iets dat je simpelweg kunt bouwen. Sociale verbondenheid en een zorgzame leefomgeving laten zich nu eenmaal niet afdwingen met regels of beleid. Wat wél kan, is het scheppen van de juiste voorwaarden.
Dit begint met een duidelijke visie waarin gedeelde waarden centraal staan. Ontwikkelen gebeurt niet meer vanuit standaardmodellen, maar vanuit principes die bepalen hoe wonen en zorg op een natuurlijke manier in elkaar overvloeien.
Daarnaast is het essentieel om de fysieke omgeving slim in te richten. Stadsnatuur, veiligheid, diversiteit en lokale bedrijvigheid hebben een grote invloed op gezondheid, eenzaamheid, en zelfredzaamheid. Door dit goed te integreren in de buurtontwikkeling, creëren we een omgeving die bijdraagt aan welzijn en onderlinge zorg.
Naar zorg als gemeenschap
Voor de zorgsector betekent deze omslag een fundamentele verandering. Zorg wordt niet langer gezien als een losstaande dienst, maar als een natuurlijk onderdeel van de samenleving. Dit vraagt om een andere manier van werken:
• Van zorginstellingen naar zorg in de wijk
• Van probleemoplossing naar gezondheidsbevordering
• Van een centraal-aangestuurd zorgmodel naar een samenwerking tussen professionals en de gemeenschap.
Veel zorgaanbieders zien deze verandering als noodzakelijk. Niet alleen omdat er te weinig personeel is om op de huidige manier door te gaan, maar ook omdat blijkt dat deze aanpak leidt tot meer werkplezier, minder stress en minder uitstroom van zorgprofessionals. Tegelijkertijd is het positief voor bewoners met een (intensieve) zorgvraag. Zij ervaren een grotere vitaliteit, een sterker sociaal netwerk en minder behoefte aan (onrust)medicatie.
Gebiedsontwikkeling als sleutel
De transitie naar Bloeiende Buurten en een andere organisatie van de zorg kan alleen slagen als we dit grootschalig en divers aanpakken. Dat betekent dat we bij herontwikkeling van buurten, zorglocaties en instellingsterreinen niet alleen moeten denken aan stenen, maar ook aan sociale structuren.
Samenwerking tussen gemeenten, zorgaanbieders, woningcorporaties, burgers én ontwikkelaars is daarbij cruciaal. Alleen als we samen investeren in veerkrachtige buurten, kunnen we een toekomst creëren waarin wonen en zorg écht hand in hand gaan.
Henk Vonk
Strateeg Zorg en Gezondheid bij Synchroon
Het huidige zorgstelsel, waarin zorgverzekeraars en instellingen een dominante rol spelen, maakt een omslag naar gemeenschapsgerichte zorg moeilijk.
Een door de overheid geregelde zorg, waarbij de zorg niet meer via concurrerende zorgverzekeraars loopt maar collectief georganiseerd wordt, zou mogelijk beter aansluiten bij het idee van Bloeiende Buurten volgens mij.
Het zou integrale samenwerking en preventie meer stimuleren in plaats van versnipperde zorg op basis van winst- en marktprikkels.
Kortom, uw artikel benadrukt dat de toekomst van de zorg niet in nóg meer zorginstellingen ligt, maar in een andere manier van organiseren;
Dit sluit aan bij bredere kritiek op de marktwerking in de zorg: dat het systeem te veel gericht is op productie en te weinig op welzijn, preventie en sociale structuren.
Uw conclusie sluit hierbij aan:
“Samenwerking tussen gemeenten, zorgaanbieders, woningcorporaties, burgers én ontwikkelaars is daarbij cruciaal.”
ZN/ verzekeraars blijken immers geen inspirerende partners om dit soort initiatieven te omarmen.
Dank voor je reactie en je analyse. Je benoemt terecht dat het huidige, ingewikkelde stelsel met marktwerking en versnippering, niet goed past bij wat we nodig hebben.
Voor mij persoonlijk is het minder belangrijk hoe een toekomstig zorgsysteem eruitziet. Of dat nou via verzekeraars loopt, collectief wordt georganiseerd of iets daartussenin. Wat ik wél weet, is dat je zo’n systeem nooit vanachter een tekentafel kunt ontwerpen.
De fundamentele systeemverandering die we nodig hebben begint in de leefwereld. Daar waar mensen wonen, leven en elkaar helpen. Waar gezondheid en welzijn voortkomen uit hoe we samen onze buurt vormgeven. Alles is daar met alles verbonden: wonen, zorg, sociale relaties, veiligheid, zingeving.
Daarom geloof ik dat de systeemwereld zich alleen écht kan aanpassen door zich te verbinden met die complexe werkelijkheid. Dat vraagt om luisteren, meebewegen en vertrouwen in wat lokaal werkt. Dáár liggen de antwoorden en niet in het perfectioneren van het systeem.
Op een kleiner schaalniveau werkt het ook op deze manier. Maak een andere leefomgeving voor mensen met dementie en je ziet dat gedrag van bewoners, zorgmedewerkers en het netwerk van bewoners verandert. Wat volgt is de verandering van regels en protocollen.
Het is belangrijk dat we deze boodschap blijven delen. Want pas als we die omkering écht maken, ontstaat er ruimte voor een toekomstbestendige manier van samenleven én zorgen.
@Henk, dank.
Ik vind het plan prima; je zou er zomaar een “actieplan” van kunnen maken.
Concrete stappen kunnen hierbij helpen.
Een eerste voorzet misschien?
Actieplan: Van Zorginstelling naar Bloeiende Buurt
1. Visie en Doelstellingen
Zorginstellingen transformeren naar levendige buurten waarin wonen, zorg, sociale interactie en welzijn geïntegreerd zijn.
Bewoners zo veel mogelijk eigen regie geven over hun leven.
Creëren van een ondersteunende en inclusieve gemeenschap.
2. Analyse en Voorbereiding
Inventariseer bestaande zorginstellingen en de huidige staat van de sociale omgeving.
Betrek bewoners, zorgprofessionals en buurtbewoners in een behoefteanalyse.
Analyseer wet- en regelgeving die eventuele obstakels vormt voor deze transitie.
Identificeer belemmeringen binnen het huidige zorgstelsel, zoals de nadruk op kostenbeheersing in plaats van kwaliteit van leven.
Onderzoek de invloed van zorgverzekeraars en marktwerking op de toegankelijkheid en continuïteit van zorg.
3. Fysieke en Sociale Herinrichting
Ontwikkel kleinschalige woonvormen met gedeelde leefruimtes.
Creëer ontmoetingsplekken zoals buurtcentra, gemeenschappelijke tuinen en cafés.
Stimuleer integratie van generaties en diverse doelgroepen in de wijk.
Doorbreek de institutionele inrichting van zorginstellingen en richt op gemeenschapsvorming.
4. Zorg en Ondersteuning Herstructureren
Schuif van instituutszorg naar wijkgerichte zorg met een mix van professionals, vrijwilligers en mantelzorgers.
Zet in op preventieve zorg en welzijnsbevordering.
Introduceer een wijkgerichte casemanager die zorg en welzijn coördineert.
Verminder de administratieve lasten en bureaucratische obstakels die zorgverleners belemmeren in hun kerntaken.
5. Samenwerking en Netwerkvorming
Vorm coöperaties van zorgverleners, woningcorporaties, welzijnsorganisaties en bewoners.
Stimuleer samenwerking tussen formele en informele zorg.
Betrek gemeenten bij regelgeving en financiering.
Beperk de invloed van commerciële belangen in de zorg en stimuleer samenwerking op basis van maatschappelijke waarde.
6. Financiering en Duurzaamheid
Onderzoek mogelijkheden voor publieke en private financiering.
Herstructureer zorgbudgetten naar lokaal georganiseerde fondsen.
Stimuleer maatschappelijke investeringen en bewonersinitiatieven.
Verminder de afhankelijkheid van zorgverzekeraars door alternatieve financieringsmodellen te ontwikkelen.
7. Evaluatie en Opschaling
Monitor de impact van de transitie met concrete meetpunten (kwaliteit van leven, zorgkosten, welzijnsindicatoren).
Deel best practices en leerervaringen binnen en buiten de zorgsector.
Schaal succesvolle projecten op en pas ze toe in andere regio’s.
8. Communicatie en Bewustwording
Creëer bewustwordingscampagnes over de voordelen van de transitie.
Organiseer bijeenkomsten en workshops voor bewoners en zorgprofessionals.
Gebruik storytelling en praktijkvoorbeelden om draagvlak te creëren.
Benadruk de nadelen van de huidige marktwerking en de voordelen van een gemeenschapsgerichte zorgbenadering.
drkriek-grolejac@orange.fr