Het CBS ziet niet in de begrotingen terug dat gemeenten 2025 gebruiken om zich daar alvast financieel tegen te weren. “Het zal ongetwijfeld gebeuren, maar het verwachte overschot is niet veel groter dan eerdere jaren. Amsterdam heeft bijvoorbeeld wel preventief de onroerendezaakbelasting (ozb) verhoogd, maar het is de vraag of dat genoeg zal zijn”, legt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen uit. Een deel van de gemeenten kan wel terugvallen op eerder opgebouwde reserves.
Hogere lonen
De lasten voor Nederlandse gemeenten stijgen dit jaar naar verwachting met ruim 7 procent tot 80 miljard euro, vooral door hogere lonen. De begrote baten stijgen ongeveer even hard, maar zijn met een totaal van ruim 79 miljard euro iets lager. Toch zouden gemeenten dit jaar alsnog geld kunnen overhouden, omdat de daadwerkelijke baten vaak gunstiger uitvallen dan begroot.
Vergrijzing
Gemeenten krijgen in 2025 onder meer een groter bedrag aan heffingsinkomsten en bijdragen van het Rijk binnen. Ze verwachten juist meer kwijt te zijn aan kosten in het zogeheten sociaal domein, waar onder meer jeugdhulp en de vluchtelingenopvang onder vallen. Ook hier zijn hogere lonen een belangrijke oorzaak voor de gestegen kosten in deze categorie, van 11 procent tot een kleine 21 miljard euro. Ook zorgt vergrijzing voor hogere uitgaven aan de grote kostenpost Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
Afwachten
Gemeenten krijgen volgend jaar ruim 2 miljard euro minder door de kortingen vanuit het Rijk. Daarom waarschuwde BDO in januari al voor een tekort in “het ravijnjaar” 2026 van ruim 1,4 miljard euro, tegenover een overschot van zo’n 1,6 miljard euro vorig jaar. “Het is voor ons ook nog afwachten wat er gaat gebeuren met het Rijk, de gemeenten en de wisselwerking tussen die twee”, zegt Van Mulligen, die geen voorspelling kan doen over het tekort volgend jaar.
Personele inzet
Ook adviesbureau Berenschot deed onderzoek in aanloop naar het ‘ravijnjaar’. Dit onderzoek naar de gemeentelijke bestedingen wijst uit dat in bijvoorbeeld het sociaal domein – doorgaans goed voor 50 procent van de gemeentelijke begroting – slechts 10 procent wordt besteed aan personele inzet. Gemeenten zouden er dan ook goed aan doen die overige 90 procent gerichter in te zetten, stelt het adviesbureau.
Sociale basis
Uit het onderzoek blijkt verder dat gemeenten doorgaans drie keer zoveel uitgeven aan geïndiceerde zorg – alle maatwerkvoorzieningen Wmo en Jeugdzorg waarop inwoners op basis van een individuele beschikking aanspraak kunnen maken – dan aan de sociale basis: alle vrij toegankelijke activiteiten en voorzieningen die bijdragen aan preventie, inwoners ondersteunen en samenbrengen, en bijdragen aan het ontwikkelen van talent. “Gemeenten hebben onvoldoende zicht op hun financiën en de keuzes die ze kunnen maken om deze in balans te brengen”, stelt Wouter Poels, adviseur bij Berenschot.
Berenschot benadrukt dat het voor gemeenten meer dan ooit zaak is de eigen financiën en formatie transparant te hebben, ook gezien andere ontwikkelingen. (ANP/Skipr)
