© Vladimir Kononok / Getty Images / iStock
Nachtwerk verstoort het dag-nachtritme en vergroot het risico op slaapproblemen en andere gezondheidsklachten. Het JBZ onderzoekt nu in de praktijk of verpleegkundigen zich fitter voelen tijdens hun diensten en sneller herstellen.
Roosteren op ritme
Het chronorooster wijkt af van het traditionele nachtrooster. Verpleegkundigen draaien geen volledige nachtdienst meer, maar werken een deel van de nacht. Zij starten óf vroeg in de ochtend – van 4.00 uur tot in de middag – óf werken tot diep in de nacht, van 20.00 tot 4.00 uur. “Zo blijft er altijd een stuk van de nacht over om te slapen en wordt het natuurlijke ritme minder verstoord”, zegt internist-intensivist Astrid Salet, een van de initiatiefnemers. “Het rooster houdt bovendien rekening met persoonlijke voorkeuren: sommige mensen zijn van nature vroege vogels, anderen avondmensen.”
Wetenschappelijke basis
Het idee komt uit de chronobiologie, de wetenschap die onderzoekt hoe de biologische klok werkt. Die klok beïnvloedt processen zoals slaap, hormoonafgifte, lichaamstemperatuur en stofwisseling. Verstoring van dat ritme kan leiden tot concentratieproblemen, stemmingswisselingen, darmklachten en slaapproblemen. Op de lange termijn lopen nachtwerkers meer risico op aandoeningen als hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en slaapstoornissen.
Positieve eerste indrukken
De pilot wordt uitgevoerd op de IC-afdeling van het JBZ. De eerste ervaringen zijn positief. Verpleegkundigen melden minder buikklachten en hebben minder moeite met het terugschakelen naar hun normale ritme. Daardoor lijken ze beter te herstellen.
IC-verpleegkundige Kaylee van Elderen merkt het verschil: “Ik was verrast wat daglicht met je doet. Bij gewone nachtdiensten werk je alleen in het donker; je lichaam gaat dan in een soort slaapstand. Nu begin je bij een vroege vroege dienst in het donker, maar werk je naar het daglicht toe. Dat voelt veel natuurlijker. Het is nog steeds wennen, ook op sociaal vlak, maar ik ben benieuwd hoe dat zich verder ontwikkelt.”
Gezonde zorg begint bij de zorgverlener
Volgens Salet is aandacht voor gezonder nachtwerk essentieel: “Goede zorg begint bij gezonde zorgprofessionals. Om de zorg toekomstbestendig te houden, moeten we goed zorgen voor de mensen die in de zorg werken.” Het JBZ neemt al langer maatregelen om nachtwerk gezonder te maken. Zo zijn er ligstoelen beschikbaar voor een power nap en worden speciale nachtmaaltijden met extra eiwitten aangeboden. De pilot met het chronorooster is een volgende stap.
Onderzoek in samenwerking
De pilot wordt uitgevoerd in samenwerking met het Nederlands Zorginstituut (NZi). Eerder onderzoek van Henk-Jan Messchendorp toonde al aan dat werken volgens de biologische klok gezondheidsvoordelen kan opleveren. In het JBZ wordt dit nu voor het eerst in de praktijk getest. Centraal staan de ervaringen van verpleegkundigen: hoe slapen zij, hoe voelen zij zich tijdens en na hun diensten, en hoe goed kunnen zij herstellen?
Deelname aan de pilot is vrijwillig. De proef loopt tot eind november 2025. Bij positieve resultaten wordt gekeken of het chronorooster structureel kan worden ingevoerd, eerst op de IC en mogelijk later op andere afdelingen. Het onderzoek wordt mede gefinancierd via een subsidie uit de MDIEU-regeling, die initiatieven ondersteunt die bijdragen aan de vitaliteit van zorgprofessionals.
