De kloof tussen financieel gezonde en zwakke ziekenhuizen in Nederland is gegroeid. Vooral onder kleinere ziekenhuizen blijft het risico op faillissement onverminderd groot. Fuseren blijkt niet direct een positief financieel resultaat op te leveren. Dat concludeert accountants- en advieskantoor BDO in zijn jaarlijkse Benchmark Ziekenhuizen, een rangschikking op basis van de jaarverslagen van de algemene ziekenhuizen in het land.
BDO geeft de ziekenhuizen een score op omzet, bedrijfsresultaat, eigen vermogen, solvabiliteit en liquiditeit. Van de 68 algemene ziekenhuizen scoren er 15 een onvoldoende als het gaat om hun gemiddelde financiële prestaties, 28 ziekenhuizen scoren een 8 of hoger. Het gemiddelde rapportcijfer voor de financiële huishouding daalde van een 7,1 vorig jaar naar een 6,8 dit jaar. Het gezamenlijke resultaat van de ziekenhuizen bedroeg in 2015 253 miljoen euro. Dat was 30 miljoen minder dan een jaar eerder.
Antonius Ziekenhuis
De ranglijst wordt voor het derde opeenvolgende jaar aangevoerd door het Laurentius Ziekenhuis in Roermond. Het Antonius Ziekenhuis in Sneek heeft een opvallende sprong gemaakt naar de tweede plaats vanaf plaats 57 vorig jaar. Het ziekenhuis haalt dit jaar een 10, terwijl het vorig jaar nog een 5 kreeg.
BDO noemt de teruggang in de resultaten van de ziekenhuizen zorgelijk. Het risico bestaat ziekenhuizen onvoldoende marge aanhouden voor investeringen, zoals die in technologische innovatie, die voor de toekomst noodzakelijk zijn. “Ziekenhuizen die langdurig te maken hebben met achterblijvende financiële resultaten, lopen onverminderd risico failliet te gaan”, aldus BDO.
Gevarenzone
Een aantal ziekenhuizen presteert financieel gezien jaar op jaar onvoldoende. Hun positie lijkt verder te verslechteren. De ziekenhuizen die nu een onvoldoende scoren, presteren met een gemiddeld rapportcijfer van een 3,5 slechter dan de ziekenhuizen die vorig jaar een onvoldoende scoorden. Zij scoorden vorig jaar gemiddeld een 4,5. “Als deze ziekenhuizen niet snel maatregelen nemen om hun prestaties te verbeteren, dan kan het wel eens te laat zijn”, waarschuwt Chris van den Haak, partner bij BDO en voorzitter en tevens onderzoeker bij de branchegroep Zorg.
Ziekenhuizen die fuseerden, presteren het eerste jaar na de fusie meestal slechter. Bij zes van de negen ziekenhuizen die in 2014 of 2015 fuseerden, is de financiële positie verslechterd. Bij één ziekenhuis bleef de financiële prestatie gelijk. Twee gefuseerde ziekenhuizen slaagden erin direct hun financiële positie te verbeteren. Het is volgens BDO nog de vraag of een fusie op lange termijn leidt tot een betere financiële performance.
Verandervermogen
Van den Haak adviseert ziekenhuizen zichzelf continu kritisch te bekijken. De onverminderd complexe en steeds veranderende omgeving maakt dat eisen vanuit financiers strenger worden en dat banken terughoudend zijn bij kredietverstrekking. “Ziekenhuizen moeten daarom nagaan hoe zij zowel maatschappelijke als financiële veranderingen het hoofd kunnen bieden. Zelf regie nemen in veranderprocessen is daarbij essentieel. Wacht niet af totdat andere partijen, zoals zorgverzekeraars of banken keuzes maken, maar anticipeer daarop.”
Niet alleen nieuwe businessmodellen, maar ook investeren in het verandervermogen en innovatie zijn daarbij van belang. “Ziekenhuizen doen er verstandig aan de samenwerking met andere partijen in de zorgketen op te zoeken. Daarvoor is het nodig dat de overheid inzet op vereenvoudiging van het zorglandschap.”
Het ideale model voor het ziekenhuis van de toekomst is volgens Van den Haak een organisatie waarin de belangen van medisch specialisten en het ziekenhuis volledig gelijkgericht zijn. Daarvoor is het nodig dat medisch specialisten enkel de keuze hebben tussen eigenaarschap van het ziekenhuis, een dienstverband of een combinatie van beide. BDO roept de overheid op om dit snel af te dwingen.
Onvermogen
Uit een eerdere rapportage van BDO bleek het echter juist aan verandervermogen nog te ontbreken. Nederlandse zorginstellingen zijn onvoldoende in staat het hoofd te bieden aan de veranderingen die op hen afkomen. Slechts 9 procent van de instellingen heeft het vermogen om de turbulentie in de sector om te zetten in betere of efficiëntere zorg. Dit is vooral te wijten aan gebrek aan leiderschap. Dat concludeerde BDO Accountants & Adviseurs in maart 2016 na onderzoek onder ruim tweehonderd zorgorganisaties.