© melitas / Getty Images / iStock
Door een veelheid aan oorzaken verslechtert de mentale gezondheid in Nederland. Meer mensen doen een beroep op ondersteuning en zorg voor psychische problematiek. Psychische klachten kosten de maatschappij naar schatting 17 tot 51 miljard euro per jaar. Preventief beleid op het gebied van mentale gezondheid staat nog in de kinderschoenen. Dat blijkt uit het interdepartementaal beleidsonderzoek, uitgevoerd in opdracht van de Tweede Kamer.
Prikkels
Vooral mensen met een complexe hulpvraag of ernstige psychische problematiek moeten lang wachten op passende hulp of vallen tussen wal en schip. Bovendien blijkt uit verschillende onderzoeken dat er voor mensen met een complexe hulpvraag onvoldoende passend aanbod beschikbaar is. “Het benodigde aanbod komt onvoldoende tot stand vanwege prikkels in het huidige beleid, dit geldt zeker voor mensen met complexe hulpvragen en ernstige problematiek”, aldus de commissie. Ook is de zorg versnipperd georganiseerd.
Het rapport kaart ook aan dat er weinig bruikbare uitkomstinformatie over de ggz beschikbaar is, waardoor de kwaliteit van zorg vaak moeilijk kan worden vastgesteld. Tegelijkertijd groeien naast de wachtlijsten en het aantal wachtenden ook de uitgaven aan de curatieve ggz: van 3,3 miljard euro in 2015 tot bijna 5,6 miljard euro in 2024. “Dit is harder dan de uitgaven aan de Zvw als geheel. Ook de uitgaven aan de ggz in de Wlz zijn de laatste jaren meer toegenomen dan verwacht”, aldus de commissie. De onderzoekers constateren dat het stelsel voor de ggz in de huidige vorm niet houdbaar is.
Vier bouwstenen
Om de ggz toekomstbestendig te maken, noemt de commissie 37 hervormingsopties binnen 4 bouwblokken: voorkomen, prioriteren, sturen en verbreden. Allereerst dient de mentale weerbaarheid van de samenleving versterkt te worden. De onderzoekers pleiten voor een brede maatschappelijke aanpak, waarbij mentale gezondheid een vanzelfsprekend onderdeel wordt van onderwijs, werk en sociale omgeving en er wordt ingezet op preventie en vroeginterventie. Daarnaast dient het kabinet te prioriteren om de vraag naar ggz te begrenzen en de vraag naar hulpaanbod naar hulp buiten de zorg te verplaatsen. “Voorbeelden van begrenzende maatregelen zijn aanpassen van behandelduur en het inperken van de aanspraak op ggz.” Ook dienen er meer laagdrempelige steunpunten en digitale communicties te komen die deels als vervangend hulpaanbod fungeren.
Overheid en inkopers kunnen beter sturen op het juiste aanbod door tariefdifferentiatie en structurele investeringen in de acute ggz. Tot slot roepen de onderzoekers op om de schotten binnen en tussen domeinen te verminderen en onderlinge samenwerking tussen de zorg en welzijn te verplichten. Bijvoorbeeld met gezinsgericht werken en betere nazorg en terugvalopties.
Inkoophervormingen
In het interdepartementaal beleidsonderzoek zijn vier inkoophervormingen en een aanbodhervorming uitgewerkt. De eerste optie is centrale inkoop zonder concurrentie van ggz voor mensen met ernstige psychiatrische problematiek. “Deze variant heeft als risico dat de ondersteuning en zorg verder versnippert, omdat een extra inkoper wordt geïntroduceerd.” De tweede hervormingsoptie is een regionale volksverzekering voor de hele ggz. Daarbij wordt de hele ggz ondergebracht in een nationale volksverzekering en regionaal ingekocht door een niet-risicodragende inkoper. Hierdoor wordt inkoopconcurrentie vermindert en onderscheid tussen lichte en complexe problematiek teruggedrongen. “Het risico van deze variant is dat de niet-risicodragende inkoper te inschikkelijk kan zijn richting zorgaanbieders. Dit kan resulteren in (te) hoge prijzen en aanbodvolumes.”
De derde mogelijkheid is het regionaal beleggen van de regie over de hele ggz – van preventie tot specialistische ggz – bij een GGD+. Deze ‘schone lei’-variant kan preventie, demedicalisering en een integrale benadering stimuleren. “De hele ggz wordt hierbij uit de gereguleerde marktwerking gehaald.” Dit scenario kent echter hoge transitierisico’s en kosten. De vierde overweging is de overheveling van lichte ggz naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze hervorming kan versnippering terugdringen en demedicaliseren. “Maar het is de vraag of gemeenten de vereiste kennis en schaal hebben om ggz-zorg in te kopen.” Bovendien zijn regionale mentale gezondheidsnetwerken als coördinatiepunt cruciaal en moet er alsnog een oplossing gevonden worden voor mensen met ernstige psychische problematiek.
Nederlandse ggz
De hervormingen dienen als startpunt voor verdere uitwerking. De financiële gevolgen heeft de commissie niet in kaart gebracht. Invoering van één van deze varianten beslaat naar verwachting meerdere kabinetsperiodes. De Nederlandse ggz herkent zich in de ‘stevige analyse’. Voorzitter Ruth Peetoom: “Dat de commissie stelt dat de problemen zo fundamenteel zijn dat een hervorming moet worden overwogen, is veelzeggend.”
De Nederlandse ggz verdiept zich de komende dagen in de analyse en conclusies. “Maar nu al roepen we op: politiek, neem deze adviezen ter harte en begin aan een duurzame verandering van ons stelsel.” Peetoom roept het komende kabinet op tot scherpe keuzes en duurzaam beleid.
Zo ken ik er nog wel 1, concludeert deze burger werkzaam in de GGZ.
Het ambtenarenapparaat in Nederland niet houdbaar zonder stelselwijziging.
De kosten lopen de spuigaten uit. In 2024 koste het gehele ambtenarenapparaat van 980.000 personen 156 miljard euro en een stop op de groei van het aantal ambtenaren is nog niet in zicht.
Er wordt gesproken over de groei van de uitgaven aan de GGz. Dat die zijn toegenomen kan verwacht worden door de toenemende vraag, indexeringen van salarissen, bevolkingstoename (door met name migratie) en dergelijke. Er wordt hier gesproken over een toename van de kosten. Er zijn diverse onderzoeken waaruit blijkt dat de kosten geheel niet zijn toegenomen. Als de schrijvers zich wat meer zouden verhouden naar dergelijke onderzoeken in plaats van de voortdurende negatieve kleuring in de richting van de GGz.
Verrassend: de Nederlandse ggz roept de politiek nu al op om de adviezen ter harte te nemen van het interdepartementale beleidsonderzoek ‘Uit Balans’. Maar de adviezen moeten wel nog worden bestudeerd, aldus voorzitter Ruth Peetoom. Dit bevestigt maar weer eens dat beroeps- en belangenorganisaties nog steeds geen eigen rol pakken bij de invulling van het zorgstelsel. Overigens gaat het vooralsnog alleen maar om denkrichtingen en beleidsopties. Het is interessant te weten hoe de Nederlandse ggz aankijkt tegen de optie van ‘het besparingspakket’. Lees ook: https://tinyurl.com/tjk86er3
De Nederlandse GGZ (dNGGZ) spreekt eigenlijk alleen maar voor de grote GGZ instellingen in Nederland en die hebben het meest te winnen bij deze stelselwijziging die deze ambtenaren denktank voorstelt.
Dit is een collaboratie tussen deze ambtelijke denktank, VWS, Zorgverzekeraars Nederland en dNGGZ om met name de verzekerde GGZ minder toegankelijk te maken voor kleine en middel grote GGZ aanbieders. Lekker terug naar de situatie van voor 2006 met een paar grote instellingen die middelmatige zorg leveren en beter te managen zijn door de zorgverzekeraars en de Rijksoverheid.
De ggz is niet “uit balans” door ‘ personeelstekorten of incidenten’ , maar door een stelsel dat verkeerde prikkels centraal stelt.
De commissie zegt feitelijk wat velen in de praktijk al jaren ervaren: de markt redt de ggz niet, ze ondermijnt haar.
De enige houdbare koers is dus structurele herordening – richting publieke inkoop, regionale samenwerking en herstel van zorg als publieke taak.
Aan zorgverleners: kun je ECHT verantwoord zorg verlenen in een systeem dat samenwerking ontmoedigt en productie beloont?
Ik vind dit wat aanmatigend richting de zorgverleners in de GGZ. Denk je werkelijk dat deze bevlogen mensen productie boven het welzijn van de patient zetten? Dat ze liever lui achterover zitten dan al die mensen op de wachtlijst helpen? Samenwerken doen ze ook in het belang van de patient en ook als er geen vergoeding voor geboden wordt. Vergoeding ontvangen voor verleende diensten is niet het probleem. GGZ zorg is een licht groeiende behoefte met een maatschappelijke oorzaak waar dus ook de oplossing in te vinden is.
Wat een prietpraat. Het stelsel is niet perfect maar zeker houdbaar. De kosten ontwikkeling is in lijn met de groei van het BBP. Het klopt dat de kosten voor GGZ iets harder zijn gegroeid dan andere onderdelen binnen de ZVW echter dat is logisch gezien we in een steeds onzekere wereld leven waar mensen vaker vastlopen en er op andere voorzieningen bezuinigd wordt die mensen uit de GGZ houden. De polarisatie in de politiek en verharding van de maatschappij, hoge mate van individualisme en sociale media voeden de problematiek. Ik zou zeggen gebruik uw stem op 29 oktober en kies voor verbinding!
@Erik van Zalk. De GGZ is juist DANKZIJ bevolgen professionals nog niet helemaal verzopen.Het IBO-rapport stelt dat het huidige stelsel “uit balans” is: de nadruk ligt te veel op financiële beheersing en te weinig op toegankelijkheid, preventie en samenhang. Het gevolg is dat mensen met psychische problemen vaak te laat, te versnipperd of helemaal geen passende zorg krijgen, terwijl professionals vastlopen in bureaucratie en tekorten. Zie ook bijvoorbeeld Jim van Os, en zijn analyse van het huidige stelsel en de GGZ. Ik zou het woord ‘ prietpraat’ iets zorgvuldiger gebruiken als ik u was.
Bevlogen natuurlijk. Typo. Boodschap blijft staan.
Voor GGZ managers is dit rapport natuurlijk best wel confronterend:
* Managers zijn decennia opgeleid in marktwerking en concurrentie;
Het rapport stelt nu dat deze hele aanpak fundamenteel verkeerd was
Hun competenties en successen worden als irrelevant bestempeld;
* Jaren van onderhandelen en samenwerking worden als “vrijblijvend” en “ineffectief” afgedaan
De boodschap: jullie hebben gefaald, nu neemt de overheid het over
Dit voelt natuurlijk als een persoonlijke afwijzing van hun inspanningen;
* Managers worden impliciet medeverantwoordelijk gesteld voor systeemfalen.
Maar iedereen in de zorg weet: het stelsel klopt niet.
De medewerkers moet je daar dus niet op aanspreken.