Er is geen overtuigend bewijs dat robotchirurgie veiliger of effectiever is dan conventionele operatietechnieken. Bovendien is de snelle opmars niet ingegeven door klinische noodzaak. Dat constateren onderzoekers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) in het Nederlandse Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG).
Twijfel over de veiligheid en effectiviteit in combinatie met de hoge kosten leiden de onderzoekers tot de conclusie dat de introductie van de robotchirurgie onverantwoord snel verloopt. Ruim tien jaar na de introductie hebben inmiddels zeventien Nederlandse ziekenhuizen de beschikking over operatierobots. De jaarlijkse kosten om de robots operationeel te houden bedragen circa 18 miljoen euro.
Concurrentie
Naar verwachting zal het aantal operatierobots met het aflopen van de patenten van marktleider Intuitive Surgical Inc. de komende jaren fors toenemen. Dit betekent dat de da Vinci-robot serieus concurrentie gaat krijgen van andere operatierobots. Voor de onderzoekers reden te meer om te pleiten voor nader onderzoek. “Wij vinden dat zorgprofessionals en ziekenhuizen de verantwoordelijkheid hebben om er voor te zorgen dat data over de effectiviteit en de veiligheid van robotchirurgie bekend zijn voordat er massale introductie plaats vindt”, aldus de onderzoekers in NTvG.
Registratie
Tot op heden laat de registratie en evaluatie te wensen over. De Nederlandse vereniging voor Urologie (NVU) registreert op vrijwillige basis robotgeassisteerde prostaatverwijderingen. Met circa 1200 robot geassisteerde ingrepen is dit de meest voorkomende operatie. De NVU overweegt weliswaar registratie verplicht te stellen, voorlopig is deze nog onvoldoende betrouwbaar en onvolledig. De registratieplannen van de in 2012 opgerichte Dutch Gynecologic Robotics Society is ook nog niet van de grond gekomen.
Kwaliteit
De studies die er wel zijn zijn volgens de onderzoekers van zulke geringe methodologische kwaliteit dat ze weinig zeggen over relatieve merites van robotchirurgie in vergelijking met knoopgat operaties of reguliere open operaties. Voorlopig beschikt alleen fabrikant Intuitive Surgical Inc. over klinische uitkomstdata, maar die houdt het bedrijf voor zichzelf. De onderzoeksbijdrage van de vijf Nederlandse academische centra die de da Vinci-robot gebruiken is volgens de onderzoekers nihil.
Product gedreven
Dit alles leidt de onderzoekers tot de conclusie er aan de introductie van de da Vinci-robot geen klinische vraag of noodzaak ten grondslag ligt. De snelle verbreiding is volgens hen product gedreven. “De technologie heeft gezocht naar een medische indicatie”, aldus de onderzoekers. Alleen een systematische evaluatie door de ziekenhuizen die de da Vinci gebruiken kan de operatierobot volgens de onderzoekers van het stempel van peperduur technisch hebbeding verlossen.
Hoog volume
Elders in NTvG pleiten gebruikers uit verschillende ziekenhuizen voor centralisatie van robotchirurgie in hoog-volume centra. In het geval van prostaatverwijdering met robots zijn er bijvoorbeeld vier ziekenhuizen die er jaarlijks meer dan tweehonderd doen. De resterende vierhonderd operaties komen voor rekening van de overige dertien centra. Niet alleen kan met concentratie volgens de betrokken gebruikers het aantal postoperatieve complicaties worden terug gedrongen, ook komt er meer ruimte voor opleiding.