De relatie tussen zorgprofessional en patiënt gaat de komende jaren drastisch op de schop. In plaats van een passief voorwerp van zorg zal de patiënt steeds meer veranderen in een actieve participant, die op voet van gelijkwaardigheid samen met de zorgverlener zorg draagt voor zijn eigen gezondheid. Deze boodschap was de rode draad van TEDxMaastricht die gisteren werd gehouden.
Gids
De omslag naar actieve verantwoordelijkheid van de patiënt dwingt zorgprofessionals tot een gedragsverandering. Volgens neuroloog Bas Bloem, medeoprichter van ParkinsonNet, moeten zorgprofessionals uit hun ivoren toren afdalen. De professional kan zich niet langer opstellen als een alwetende god, maar wordt veeleer een gids die samen met de patiënt optrekt. “Patiënten hebben een grenzeloos vermogen om ziekte te compenseren”, aldus Bloem tijdens zijn optreden op TEDxMaastricht. “Patiënten weten dat al heel lang, maar professionals hebben dit heel lang niet willen zien.”
Kern
Voor Bloem raakt het samen optrekken aan de kern van het vak van zorgverlener, dat volgens hem gebaseerd is op compassie en betrokkenheid. Daarmee is co-creation, zoals een in dit verband veelgebruikte Engelse term luidt, in feite niet meer dan een radicale herinterpretatie van waar het in de zorg in essentie om draait. Dit neemt niet weg dat er volgens Bloem ook pragmatische gronden zijn om de verhouding tussen dokter en patiënt te herijken: de kosteneffectiviteit wordt hoger naarmate de patiënt meer betrokken is en ook het medische resultaat verbetert. Collega’s die sceptisch zijn over participatory healthcare hoeven volgens Bloem niet te vrezen. “De rollen veranderen, maar dat betekent niet dat de patiënt de dokter kan rond commanderen.”
Netwerk
E-patient David de Bronkhart hamerde in Maastricht op het belang van patiëntennetwerken als kennisbronnen. “Want patiënten weten wat patiënten willen weten”, aldus De Bronkhart. Die motivatie heeft er volgens De Bronkhart alles mee te maken dat voor de patiënt –anders dan voor de zorgverlener- eigen lijf, leden en overleven op het spel zijn. “Uiteindelijk was het mijn leven dat gered moest worden”, aldus De Bronkhart. “Gezondheidszorg is uiteindelijk zorg voor onszelf.” Mede door actief gebruik te maken van de kennis binnen het digitale patiëntennetwerk van kankerpatiënten wist De Bronkhart deze ziekte ondanks slechte vooruitzichten te overwinnen.
Hulpmiddel
Ook Luciën Engelen, initiatiefnemer van TEDxMaastricht en directeur van het Radboud REShape en Innovatiecentrum, betoogde in Maastricht dat sociale netwerken een vitale bijrage kunnen leveren aan verbetering van de gezondheidszorg. Zo heeft Engelen een digitale applicatie ontwikkeld waarmee dankzij de input uit digitale sociale netwerken door heel Nederland automatische defibrillatoren in geval van nood snel zijn terug te vinden. “Saving lifes by crowdsourcing”, aldus Engelen in een verklarend woord aan het publiek bij TEDxMaastricht. Engelen kondigde in Maastricht aan het hulpmiddel over heel Europa en de VS te willen uitbreiden. Net als voor de meeste sprekers tijdens TEDxMaastricht geldt ook voor Engelen dat informatietechnologie een hulpmiddel is en geen doel op zich. Vertrekpunt is en blijft de patiënt. “De meeste ehealth-projecten falen omdat we gestopt zijn met luisteren naar de patiënt”, aldus Engelen. Om die reden heeft het UMC St Radboud volgens Engelen sinds kort zelfs een chief listening officer.
De boodschap van TEDxMaastricht, ik citeer: “In plaats van een passief voorwerp van zorg zal de patiënt steeds meer veranderen in een actieve participant, die op voet van gelijkwaardigheid samen met de zorgverlener zorg draagt voor zijn eigen gezondheid”, is mijns inziens een moeilijke opgave. Een arts krijgt vaak patiënten in zijn/haar praktijk die niet zit te wachten om een actieve deelname aan zijn eigen gezondheid; hij/zij heeft zorgpremies betalen en de arts is opgeleid om zorg te geven. Een betere oplossing is het invoeren van preventieve zorg, waarbij men gebruik maakt van health care analytics (gezondheidszorganalyses). Preventieve zorg is gericht op het voorkomen van ziekten en calamiteiten en gezondheidszorganalyses zijn de activiteiten op het gebied van gezondheidszorganalyse die kunnen worden uitgevoerd als resultaat van gegevens die zijn verzameld op verschillende gebieden binnen de gezondheidszorg. Een voorbeeld: een patiënt draagt een slim armbandje dat is verbonden aan een app (smartphone). De gegevens (zoals hartslag) worden via Internet doorgestuurd naar een streng-beveiligde iCloud (een grote opslagplaats – geen eigendom van Google, Facebook of Apple). De gegevens uit de iCloud worden bewerkt door kunstmatige intelligentie en de resultaten worden weergegeven in een applicatie (patiëntvolgsysteem) van een artspraktijk. De arts heeft twee systemen, een systeem (patiëntvolgsysteem) dat wordt beheerd door een assistent en een systeem waar hij/zij patiëntgegevens kan bewerken (zoals het opnemen van patiëntgesprekken en uitslagen van laboratorium). Als de assistent onregelmatigheden (zoals bij de hartslag) bij de patiënt constateert, kan hij/zij de patiënt vragen om langs te komen voor een onderzoek door de arts. Verder, de gegevens uit het patiëntvolgsysteem kan worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek (bijvoorbeeld door een academisch ziekenhuis) of voor het bepalen van de inhoud van de bijscholing van artsen.