Haar werk draait om mensen met dementie. Ze vertelde hoe haar organisatie de afgelopen jaren nieuwe huisvestingsconcepten ontwikkelde: volledig zelfstandige appartementen voor mensen met een intensieve zorgvraag. Verzorgenden werden ‘woonbegeleiders’. Teams werden opgeleid om te ondersteunen in plaats van over te nemen. En tegen familie van bewoners werd gezegd dat ze gewoon konden doorgaan met hun leven. Doorgaan zoals je het thuis ook deed.
Controle en risicobeheersing
Toch, zei ze, zag ze tijdens haar lange loopbaan steeds weer hetzelfde patroon. Hoe hard je binnen de muren van een instelling ook werkt aan verandering, het systeem stuurt altijd terug naar controle en risicobeheersing. Naar ‘opnames’ in plaats van verhuizingen. Naar protocollen in plaats van mensenlevens. Altijd ten koste van het gewone leven.
Haar ervaring staat niet op zichzelf. Ze laat iets zien dat kenmerkend is voor ingewikkelde systemen zoals de institutionele zorg: ze houden zichzelf in stand. Je verandert zo’n systeem niet door een regel toe te voegen of een regel te schrappen. Het systeem stuurt altijd terug naar de patronen en normen die het zelf heeft voortgebracht.
Context veranderen
Daarom zal de transformatie van de zorg binnen de muren van een instelling nooit slagen als we alleen ‘de gemeenschap betrekken’. Er is iets fundamentelers nodig. Institutionele zorg verandert per definitie niet binnen haar eigen logica, maar daarbuiten.
Wie echt wil doorbreken, moet de context veranderen. Een omgeving creëren waarin het gewone leven weer centraal staat. Waar professionele zorg niet alles overneemt, maar vanzelfsprekend meebeweegt met de leefwereld van mensen.
Dat zag deze professional ook gebeuren. Wanneer de omgeving verandert, verandert gedrag mee. Bij bewoners, hun netwerk én de professionals zelf. Maar de context van één gebouw is vaak niet genoeg om diep ingesleten patronen blijvend te doorbreken. Een echte transitie vraagt om meer ruimte, meer sociale context, meer ‘gewone’ leefwereld. Om buurten waarin mensen elkaar ontmoeten, helpen, uitdagen en dragen.
Dubbele transitie
Daarom moeten we inzetten op een dubbele transitie: sterke, vitale buurten met een wederkerige dynamiek, waarin ook mensen met een intensieve zorgvraag gewoon kunnen wonen. Niet als cliënten in een instelling, maar als buren in een gemeenschap.
Buurten waar mensen zich verbonden voelen. Waar gezondheid en ontmoeting onderdeel zijn van het dagelijks leven. Waar zorg geen aparte wereld is, maar verweven is in het gewone leven.
Want uiteindelijk is de vraag niet hoe we de zorg beter kunnen organiseren, maar hoe we buurten anders gaan inrichten. Zodat professionele zorg weer kan doen waar het voor bedoeld is: ondersteunen waar het op eigen kracht niet meer lukt.
De toekomst van de zorg begint niet met nieuwe regels of gebouwen. Ze begint buiten de muren, in buurten die bloeien.
Henk Vonk
Strateeg Zorg en Gezondheid bij Synchroon
—
Zorg & Vastgoed congres 2025
23 september 2025, Amsterdam
De combinatie van economische ontwikkelingen, beleidsveranderingen en duurzaamheidseisen stelt zorg- en vastgoedorganisaties voor een pakket aan uitdagingen. De exploitatiebegrotingen staan onder druk en de vraag naar nieuwe woon-zorgconcepten, de noodzaak om duurzame en betaalbare huisvesting te realiseren en een wijkgerichte aanpak blijft onverminderd groot.
Tijdens dit congres brengen we bestuurders, toezichthouders, beleidsmakers en vastgoedexperts uit de zorg samen om kennis, inspiratie te delen en te bouwen aan een nog steviger zorg en vastgoed fundament.