Een paar jaar geleden kwam er een handjevol, maar afgelopen woensdag telde ik wel duizend man op het Health Valley Event 2013 in Nijmegen. In de discussies kwamen we te spreken over de zogenoemde publiek-private transfer. Dat is een verschijnsel dat zich nu nog zelden voordoet, maar dat we in de komende jaren steeds vaker zullen zien.
Het gaat om de overname van een openbaar gebouw of een zorginstelling uit het publieke domein door een private partij. Zo nam ik zelf het IJsselmeerziekenhuis en het Zonnehuis over, en hoop ik binnenkort eigenaar te worden van het Langeland Ziekenhuis in Zoetermeer.
Goodwill of badwill
Omdat dergelijke transfers een nieuw verschijnsel zijn, is er niets voor geregeld – althans, waar het de exploitatie betreft. Er is geen objectieve commissie die bepaalt wat de waarde die de arbeid en het kapitaal hebben gegenereerd. Maar een ziekenhuis is gefinancierd met collectieve middelen, en heeft zo goodwill of badwill gegenereerd – al naar gelang de waarde van dat moment. Wanneer zo’n publieke voorziening in private handen overgaat, zou er op rationele gronden een waarde bepaald moeten worden. Nu is het wat de gek ervoor geeft.
Niet zelden wordt een armlastige instelling of een leegstaand gebouw voor een habbekrats verkocht. Zo gaf de gemeente de Bachzaal in Amsterdam, een monumentale concertzaal annex muziekschool, in de jaren tachtig voor één gulden cadeau aan het Conservatorium. Dat incasseerde er dertig jaar later 2,9 miljoen euro voor. Nu is het Conservatorium een onderwijsinstelling, dus het geld valt toe aan het publieke domein, maar stel dat dat niet zo was geweest? Dat dat bedrag was opgestreken door een private investeerder? Was dat fair geweest? Wie komt het geld eigenlijk toe?
Wetsvoorstel
Voor openbare gebouwen of publieke bedrijven geldt, wanneer de intrinsieke waarde positief is, moet de overnamesom toevallen aan ons allen: het Rijk, de gemeente of anderszins. Dat moet vooraf netjes geregeld worden. Op dit moment ligt er een Wetsvoorstel in de Tweede Kamer om onder voorwaarden zorgaanbieders winst te laten uitkeren aan private investeerders. Daarin zou de publiek-private transfer meteen meegenomen moeten worden.
Gezien de toenemende vergrijzing en de economische crisis zal de zorgbehoefte de komende decennia toenemen en het budget verder slinken. Privatisering van een deel van de bestaande zorginstellingen kan daarvoor een oplossing bieden – ondernemers kunnen meer zorg leveren voor hetzelfde geld. Dan moet er wel iets geregeld worden voor de waardebepaling en de overdracht. Zodat we niet over tien jaar Kamervragen krijgen over ongeoorloofde verrijking door slimme ondernemers die voor een appel en een ei een publieke voorziening wisten te bemachtigen. Op schandalen zoals de megaprivatiseringen in de Russische oliesector, waarbij kapitale staatseigendommen voor een schijntje in private handen belandden, zitten we hier niet te wachten.
Loek Winter
Zorgondernemer