Het voorbeeld staat niet op zichzelf. Sinds het besef is doorgedrongen dat de zorg niet houdbaar is zonder sociale inbedding, zien we in heel Nederland plannen ontstaan voor ‘zorgzame buurten’ of ‘zorgzame gebouwen’. Projecten waarin zorg, wonen en gemeenschapszin samenkomen. Vaak goedbedoeld en ingegeven door oprechte maatschappelijke betrokkenheid. Maar ook steeds vaker als interessant marktsegment, met ‘zorgzaamheid’ als verkoopargument.
Wat het leven voedt
De term klinkt inmiddels zo vanzelfsprekend, dat we bijna vergeten hoe vreemd het eigenlijk is om een zorgzame buurt te willen maken. Wat betekent het eigenlijk als een gemeente, corporatie of ontwikkelaar zegt: “wij willen een zorgzame buurt realiseren”?
De 17e-eeuwse filosoof Spinoza helpt ons hier denken. Volgens hem ontstaat zorgzaamheid niet door regels of beleid, maar als spontane uitdrukking van dat wat het leven voedt: liefde, vreugde, verbondenheid. Zorgzaamheid, kortom, is het gevolg van betrokken onderlinge relaties, niet het startpunt van een project.
Project- of beleidsplan
En precies daarom worstel ik met de manier waarop er vandaag de dag heel vaak over zorgzame buurten wordt gesproken. Alsof je die kunt aanleggen, afspreken of aanwijzen. Alsof bewoners automatisch zorgzaam worden, zolang het maar in het project- of beleidsplan staat.
Maar een buurt wordt niet zorgzaam omdat het zo gepland is. Een buurt wordt zorgzaam als mensen zich verbonden voelen. Als ze elkaars welzijn belangrijk vinden. Als ze zich gezien en veilig voelen. En als ze ruimte ervaren om zichzelf te zijn, ook met kwetsbaarheid.
In Venlo is waarschijnlijk niet of onvoldoende gesproken met de bewoners zelf. Wat vinden ze belangrijk? Wat is van waarde in hun leven? Waar willen ze in ondersteund worden, en waarin juist niet? Welke vormen van ontmoeting sluiten aan op hun realiteit?
Gemeenschap als vertrekpunt
Zorgzaamheid kan niet georganiseerd worden, maar we kunnen wél condities scheppen waarin ze kan groeien. Dat begint bij het erkennen van de gemeenschap als vertrekpunt, niet als invuloefening.
Dat vraagt om een andere benadering in gebiedsontwikkeling. Een visie waarin wonen, zorg en dagelijks leven op natuurlijke wijze met elkaar verweven zijn. Waar professionele zorg niet een aparte wereld vormt, maar ingebed is in het sociale weefsel van de buurt.
Als we ergens invloed op hebben, dan is het op het idee van de leefomgeving. Daar kunnen we zorgen voor diversiteit in wonen, ruimte voor ontmoeting, nabijheid van voorzieningen, fysieke veiligheid én sociale betekenis.
Zorgzaamheid is dan niet langer een beleidsdoel, maar het resultaat van een omgeving die uitnodigt tot betrokkenheid.
Zorgzaamheid is de bloem die daaruit bloeit
Henk Vonk, Strateeg Zorg en Gezondheid bij Synchroon
—
Zorg & Vastgoed congres 2025
23 september 2025, Amsterdam
De combinatie van economische ontwikkelingen, beleidsveranderingen en duurzaamheidseisen stelt zorg- en vastgoedorganisaties voor een pakket aan uitdagingen. De exploitatiebegrotingen staan onder druk en de vraag naar nieuwe woon-zorgconcepten, de noodzaak om duurzame en betaalbare huisvesting te realiseren en een wijkgerichte aanpak blijft onverminderd groot.
Tijdens dit congres brengen we bestuurders, toezichthouders, beleidsmakers en vastgoedexperts uit de zorg samen om kennis, inspiratie te delen en te bouwen aan een nog steviger zorg en vastgoed fundament.