Beeld: PeopleImages/Getty Images/iStock
Dat staat in het manifest ‘Een Gezond Gewicht voor een Gezonde Toekomst’ dat is ondertekend door acht economen.
Zij stellen: “Ondanks alle obesitas feiten, benaderen Nederlandse beleidsmakers, professionals en politici overgewicht en obesitas veelal als een individuele keuze. Dat is niet alleen pijnlijk voor mensen met ernstig overgewicht, maar ook voor onze maatschappij, die daardoor kansen mist om onze economie, gezondheid en welzijn te versterken.”
Volgens de economen kunnen de levenslange zorgkosten van iemand met obesitas, gerekend vanaf het veertigste levensjaar oplopen tot 350.000 euro per jaar. Zij pleiten voor een integrale aanpak die zowel bestaat uit collectieve preventie als uit passende, individuele hulp en behandeling. “Overgewicht en obesitas zijn een groeiend maatschappelijk probleem met verstrekkende gevolgen voor de volksgezondheid, economie en maatschappij. De impact reikt verder dan fysieke gezondheid. Obesitas vergroot het risico op chronische aandoeningen en beïnvloedt het mentale welzijn met directe negatieve gevolgen voor de Nederlandse economie door verminderde arbeidsproductiviteit.”
Financiële impact
De economen hebben de financiële impact van overgewicht naar eigen zeggen doorgerekend: “Een persoon met overgewicht kost de samenleving gemiddeld 11.500 euro per jaar. In totaal komt dit neer op een landelijke jaarlijkse kostenpost van 79 miljard euro. Zorgkosten maken hier slechts een kwart van uit. De grootste kostenpost, bijna 40 procent van het totaal, bestaat uit productiviteitsverliezen; mensen met overgewicht zijn vaker ziek en functioneren minder goed op de werkvloer.”
Ook op de lange termijn zal overgewicht een macro-economische impact hebben, zo zeggen de economen. “Het bruto binnenlands product (bbp) zal naar verwachting tussen 2020 en 2050 dalen met meer dan 2,5 procent ten gevolge van overgewicht. Een groot deel van deze kosten zouden voorkomen kunnen worden. Zo kunnen de geraamde jaarlijkse kosten van 79 miljard euro door een daling in overgewicht leiden tot een kostenombuiging van minimaal 1 miljard euro.”
Obesitas
Op dit moment heeft meer dan de helft van de volwassenen in Nederland overgewicht, 16 procent ernstig overgewicht. Zonder goede maatregelen verwacht het RIVM dat in 2050 zelfs 64 procent van de Nederlanders overgewicht heeft. Obesitas vergroot het risico op meer dan tweehonderd andere ernstige aandoeningen. Met name de escalatie van obesitas als een chronische aandoening naar het ontwikkelen van meerdere aandoeningen, gaat gepaard met een enorme zorg en bredere maatschappelijke impact. “Investeren in het reduceren van overgewicht en obesitas is daarom noodzakelijk voor de toekomst van Nederland. Alleen door te zorgen voor een gezonde leef-, werk- en woonomgeving en door tegelijkertijd zo snel mogelijk passende hulp en optimale behandeling in te zetten, kan obesitas als ziekte en als maatschappelijk probleem met economische consequenties worden aangepakt.”
Maatregelen in alle fases van de aanpak
Het manifest bevat voor de hand liggende maatregelen waarvoor zowel het wetenschappelijke bewijs als de impact groot zijn. Denk bijvoorbeeld aan: geen btw op schijf-van-vijfproducten, belasting op ultra bewerkte voeding, beperking fastfoodlocaties in gemeenten, suikertaks op frisdrank en toegevoegde suikers, verbod op marketing van ongezonde producten en gratis water in restaurants en kantines.
Om die maatregelen te kunnen invoeren, zijn gerichte investeringen in collectieve en individuele preventie noodzakelijk. De kosten en baten van een dergelijk beleid liggen volgens de ondertekenaars op verschillende niveaus: de overheid, beleidsmakers, politiek, commerciële partijen en werkgevers.
Zo’n handelwijze brengt een trendbreuk met zich mee, zeggen de ondertekenaars, die willen “investeren en andersom verdienen”. Gerealiseerde besparingen kunnen bijvoorbeeld fiftyfifty worden verdeeld om de collectieve lasten te verlagen en om ervoor te zorgen dat het vliegwiel om obesitas tegen te gaan, harder kan gaan draaien.
Manifest
Het initiatief is afkomstig van prof. dr. Wim Groot, Hoogleraar Gezondheidseconomie; prof. dr. Bram Wouterse, Gezondheidseconoom, Radboud Universitair Medisch Centrum; prof. dr. Maarten Postma, Hoogleraar Global Health Economics , Universitair Medisch Centrum Groningen & RUG; prof. dr. Silvia Evers, Hoogleraar Public Health Technology Assessment, Maastricht Universiteit; Dr. Mickaël Hiligsmann, Universitair hoofddocent Care and Public Health Research Institute (CAPHRI), Maastricht Universiteit; prof. dr. Cornelis Boersma, Hoogleraar Duurzame Zorg & Innovatie, Universitair Medisch Centrum Groningen; dr. Lisa de Jong, Gezondheidseconoom, Universitair Medisch Centrum Groningen en dr. Karen Freijer, Voedingseconoom, Partnerschap Overgewicht Nederland (PON).
Ik ben het helemaal eens met de economen. De drie grootste beïnvloedbare risico’s voor de gezonde levensverwachting (GLv) zijn roken, een slecht voedingspatroon (incl. overmatig alcohol) en onvoldoende beweging.
.
Echter, van de laatste twee is men zich vaak onvoldoende bewust. Ze zijn evenwel af te lezen aan bepaalde stoffen in het bloed, biomarkers. Er zou daarom een gratis, direct toegankelijke GLv-check moeten komen waarbij die biomarkers plus de bloeddruk gemeten en het rookgedrag uitgevraagd worden.
.
Daarbij zou er een periodiek herhaalde mediacampagne moeten komen die het publiek op die gratis GLv-check wijst, evenals op de grote invloed van een gezonde leefstijl op de GLv. Verder zou er een verzamelwebsite moeten komen met de hoofdlijnen om de leefstijl te verbeteren, die voor meer gedetailleerde informatie en ondersteuning doorverwijst naar andere sites.
.
Alle zaken zouden gefinancierd moeten worden door zorgverzekeraars en Rijksoverheid.
Richt je niet op obesitas, het is een symptoom van onderliggende ziekten. Richt op het bereiken van een betere gezondheid. Maak de weegschaal niet leidend. Gezondheid is veel meer dan lichaamsgewicht. Gezondheid is biochemie in de darmen. Het lichaam (en dus onze gezondheid) is darmomwonden. Verbeter het darmmicrobioom en de opname van voedingsstoffen verloopt beter en de immuuncellen in de armwand kunnen beter getraind worden. Het wordt tijd dat de geneeskunde erkend dat darmen lek kunnen raken en dat er een darm-brein-as bestaat.
Ook nu zie ik weer vooral medici als ondertekenaars, betrek fysieke trainers erbij. Zet serieuze krachttraining in met vrije gewichten, werk met meerdere hormeses.
Een analyse: “Besparingen op zorg en arbeidsverzuim kunnen worden verdeeld tussen overheid en werkgevers.”
Gezondheid als businessmodel?
Die logica is veelzeggend. Het is precies de denkwijze die de publieke gezondheid al decennia ondermijnt. Wie gezondheid reduceert tot kosten en baten, neemt impliciet aan dat gezondheid pas waardevol is als zij rendeert.
En daarmee verdwijnt het idee dat gezondheid een publiek goed is, een grondrecht, los van economische meerwaarde.
De mens verdwijnt achter de spreadsheet, opnieuw.
Erger nog: het manifest bepleit een fundamentele trendbreuk, maar blijft gevangen in het marktdenken dat de huidige gezondheidscrisis juist mede heeft veroorzaakt.
Zorgverzekeraars – formeel de regisseurs van ons zorgstelsel – blijven opvallend buiten beeld.
Een buitengewoon eenzijdig verhaal dus, zoals we economen- met hun oogkleppen voor- kennen.