Minder werkdruk, meer zeggenschap houdt medewerker in de zorg

Zonder mensen geen zorg, schreef ook Ruth Peetoom van de Nederlandse ggz deze maand in haar blog op Skipr. Hierin breekt ze een lans voor al die medewerkers in de ggz die soms het zwaarste werk met de meeste liefde doen. Maar de liefde voor het werk en de dankbaarheid van patiënten en cliënten alleen zijn niet genoeg om medewerkers overeind te houden. Zeker niet in tijden dat de werkdruk stijgt, omdat de zorgvraag toeneemt en er minder collega’s zijn.

Gezondheid zorgmedewerkers onder druk

Uit het kwartaalonderzoek van PGGM&CO en Stichting IZZ blijkt dat de mentale fitheid van medewerkers in zorg en welzijn een dieptepunt bereikt. De bevraagde zorgmedewerkers geven hun mentale fitheid een 6,8. Vorig jaar beoordeelden zij hun mentale fitheid nog met een 7,1. Tegelijkertijd is de werkdruk vergeleken met vorig jaar op z’n hoogst (7,0) en verwachten zorgmedewerkers dat deze komend kwartaal flink toeneemt (7,7). Dit laat mentaal en fysiek zijn sporen na. Een op de vijf medewerkers heeft vaak tot altijd hoofdpijn door werkdruk en -stress. Andere veelgenoemde oorzaken van hoofdpijnklachten zijn vermoeidheid (57 procent), hormonale veranderingen (42 procent), te weinig water drinken (36 procent) en slaapproblemen (33 procent).

Een zelfde bleek komt naar voren uit het onderzoek van ABN AMRO. Daarin krijgt de gezondheid van zorgpersoneel een 20 procent lagere score dan in 2020. Ook andere indicatoren om het welzijn van zorgmedewerkers te meten, laten in 2021 een dalende lijn zien. De verbetering die ze dankzij corona ondervonden in bijvoorbeeld hun werk-privébalans en veiligheid is vorig jaar bijna helemaal weggevaagd.

Een kwart van de jonge doctoren geeft aan last te hebben van burn-outklachten, blijkt tot slot uit onderzoek van De Jonge Specialist (DJS). Niet eerder was het percentage zo hoog. Ten opzichte van 2020 is het percentage gestegen van 14 procent naar 24 procent. De Jonge Specialist vreest dat vanwege de hoge werk- en regeldruk de toestroom van a(n)ios verder afneemt, waardoor de toegankelijkheid en de kwaliteit van zorg nog meer onder druk komen te staan.

Aandacht en autonomie

De roep om iets aan de werkdruk te doen klinkt dan ook uit alle hoeken van het zorgveld. Tegelijkertijd moet er ook oog zijn voor andere oorzaken die het plezier uit het werk halen, de motivatie ondergraven en uiteindelijk ook ten koste van de gezondheid van medewerkers kunnen gaan. Saskia Duijs deed aan het Amsterdam UMC onderzoek naar de verborgen oorzaken van gezondheidsproblemen bij medewerkers in de ouderenzorg. De vaak verzwegen oorzaken van – lichamelijke en mentale – gezondheidsproblemen zijn bijvoorbeeld armoede, racisme, discriminatie, genderongelijkheid of schulden.

In de vele onderzoeken naar de gezondheid en het welzijn van zorgmedewerkers worden ook aanbevelingen gedaan voor verbeteringen. Vaak gaat het dan over het verbeteren van processen, zoals die rondom werkroosters, of het verbeteren van arbeidsvoorwaarden zoals loon, toeslagen en vakantiedagen, maar ook opleidings- en carrièremogelijkheden. Daarnaast gaat het over werkomstandigheden die misschien wat minder goed te kwantificeren zijn, maar vaak minstens zo belangrijk. Het gaat over aandacht, gehoord en gezien worden, professioneel voor vol worden aangezien en het vertrouwen krijgen om je werk goed te doen, een stuk autonomie en medezeggenschap.

Hier ligt een taak voor werkgevers, om hier op een gestructureerde manier vorm aan te geven. Onderwerpen als zeggenschap en autonomie komen steeds vaker op de cao-onderhandelingstafel.  De roep vanuit het veld om betere arbeidsomstandigheden wordt ook in politiek Den Haag luid en duidelijk gehoord. Zo heeft het ministerie eerder al 12 miljoen euro toegezegd om veerkracht en zeggenschap binnen de zorg te stimuleren. Zorginstellingen kunnen met de regeling activiteiten opzetten die de zeggenschap versterken, zoals een verpleegkundige adviesraad. De subsidieregeling kan ook worden ingezet om de fysieke en mentale veerkracht van verpleegkundigen en verzorgenden te verbeteren. Bijvoorbeeld door gerichte trainingen en workshops te bieden.

Werkplezier vergroten

Minister Conny Helder heeft tot slot voor de komende drie jaar 1,5 miljard euro uitgetrokken voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Opvallend is dat de doelen van het gelijknamige programma niet worden gesteld in termen van aantallen medewerkers erbij of andere instrumenten om de druk te verlichten. Doel van het programma is om het werkplezier van zorgmedewerkers te vergroten en zo de toegankelijkheid van de zorg in de toekomst te garanderen, laat de minister weten.

Mede daarom is het nodig om meer ruimte te geven aan innovatie, scholing en ontwikkeling. Daarnaast moet zeggenschap van zorgmedewerkers worden gestimuleerd en het werkplezier worden vergoot. Goed werkgeverschap is daarbij cruciaal, vindt de minister. “We staan samen voor een grote opgave in de zorg waar we nu mee aan de slag moeten. Gelukkig wordt deze urgentie ook door de sector zelf gezien”, zegt Helder. Er is volgens haar grote behoefte om “zorgmedewerkers trots, plezier en zeggenschap in hun werk te geven.”

Gratis online event: Healthcare@work 10 november 2022
De huidige tekorten aan personeel binnen zorg en welzijn zijn niet oplosbaar, simpelweg omdat de vraag te hard groeit. Aan welke knoppen kunnen we draaien om de zorg te blijven leveren? Tijdens het gratis online event Healthcare@work op 10 november 2022 bespreken we de oplossingen in de strijd tegen de krapte op de arbeidsmarkt.