AppleMark
Minister Schippers gaat de regels voor de inzet van derivaten door zorginstellingen wettelijk verankeren in de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). Daarmee moet het gebruik van risicovolle financiële producten verder worden terug gedrongen.
Ook moet de kennis onder interne toezichthouders op het vlak van allerhande bancaire producten omhoog. Dat schrijft Schippers aan de Tweede Kamer in antwoord op vragen naar aanleiding een kostbare derivatentransactie van Isala. Financiële website Follow the money reconstrueerde onlangs hoe het Zwolse ziekenhuis voor 25 miljoen euro het schip in ging als gevolg van een overbodige renteswap-constructie bij de financiering van de nieuwbouw.
Onwenselijk
Schippers erkent dat het Isala-ziekenhuis in 2009 risico heeft genomen door het vastleggen van een rentederivaat voor een lening met een toen nog onzekere omvang. Hierdoor is een zogenaamde ‘open positie’ ontstaan. Door de ontwikkeling van de marktrente leidde deze open positie tot hogere kosten dan aanvankelijk voorzien. “Ik heb niet het beeld dat vanuit speculatieve redenen bewust is gekozen voor een open positie”, reageert Schippers. “Dat neemt niet weg dat ik dergelijk risicovol gebruik van derivaten door zorgaanbieders onwenselijk vind.”
Volgens Schippers is het gebruik van de rentederivaten niet zondermeer onwenselijk. De problemen ontstaan wanneer zorgaanbieders mee gaan in constructies waar grote risico’s aan verbonden zijn. “Na het bijna-faillissement van de woningcorporatie Vestia is pijnlijk duidelijk geworden wat de gevolgen van risicovol derivatengebruik kunnen zijn”, aldus Schippers.
Bijstortverplichting
In reactie hierop heeft het kabinet uitgangspunten voor het verstandig gebruik van derivaten geformuleerd. Dit moet instellingen met een publiek belang beschermen tegen onoverzichtelijke financiële risico’s bij het gebruik van derivaten. Zo zijn zogenaamde ‘margin calls’, die door de bijstortverplichting Vestia in de problemen brachten, verboden en dient een rentederivaat één op één te zijn gekoppeld aan een lening, waardoor het ontstaan van open posities wordt vermeden.
Voor de zorgsector wil Schippers de uitgangspunten van het beleidskader derivaten wettelijk verankeren door middel van een voorziening in de WTZi. Daarbij wil ze zoveel mogelijk aansluiten op de beleidsregels zoals het Waarborgfonds van de Zorgsector (WFZ) deze nu al hanteert voor haar deelnemers.
Bewuste inschatting
De aangescherpte regels ontslaan bestuurders en toezichthouders niet van hun verplichtingen. Verantwoord gebruik van derivaten is en blijft wat de minister betreft primair de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en de raad van toezicht. “Eventuele risico’s – die altijd verbonden zijn met het inzetten van derivaten – moeten dan ook bewust worden ingeschat door de zorginstellingen”, vindt Schippers . “Ik vind wel dat professionaliteit van interne toezichthouders in de zorg over de gehele linie omhoog moet. Dat geldt wat mij betreft ook voor kennis op het vlak van allerhande bancaire producten.”
Over de precieze omvang van het derivatengebruik in de zorg bestaat onduidelijkheid. Accountantsbureau BDO telde in 2013 87 ziekenhuizen met derivatencontracten, goed voor een totale marktwaarde van 2,6 miljard euro. KPMG becijferde in 2012 dat bijna de helft van de grootste zorginstellingen in Nederland financiële derivaten gebruikt. In driekwart van de gevallen betrof het renteswaps.
Schippers verwijst in haar antwoord op de Kamervragen naar een inventarisatie van het WFZ. Hieruit blijkt dat in 2012 bijna 20 procent van de 378 WFZ-leden een rentederivaat had. Vijf daarvan kenden de gewraakte ‘margin call’. Deze vijf zijn volgens Schippers inmiddels afgebouwd.