© Nuttawan Jayawan / Getty Images / iStock
Het gemiddelde ziekteverzuim voor de zorg en welzijnssector bedroeg in 2024 7,3 procent. Voor heel Nederland stond de verzuimteller op 5,2 procent.
Fysieke belasting
In 2024 en 2025 verrichtte AO VVT onderzoek naar de oorzaken van het verzuim in de ouderenzorg. Daarvoor gebruikte het initiatief onder meer data van Vernet, de Monitor Gezond Werken in de Zorg van Stichting IZZ en Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn en sprak het met HR-professionals, verzuimexperts en zorgprofessionals.
Uit het onderzoek blijkt dat 28 procent van het ziekteverzuim hoofdzakelijk of deels het gevolg van het werk is. “52 procent van de vvt-medewerkers geeft aan dat verzuimklachten voortkwamen of verergerd werden door het werk”, aldus AO VVT. Fysieke belasting wordt in de ouderenzorg vaker als reden genoemd voor werkgerelateerd verzuim dan in andere zorgbranches. 62 procent van de medewerkers heeft rugklachten en 63 procent van de medewerkers heeft nek- of schouderklachten. 16 procent van de medewerkers kan niet voldoen aan de fysieke eisen van het werk. Vooral helpenden en verzorgenden ervaren een hoge fysieke werkdruk.
Autonomie
Zo’n 38 procent van de medewerkers ervaart een te hoge werkdruk. En meer dan een kwart van de medewerkers vindt het werk in de vvt emotioneel zwaar. “Het werkgerelateerd verzuim is hoger onder medewerkers die emotioneel zijn uitgeput.” Desondanks vindt driekwart van de medewerkers de werksfeer op de afdeling prettig.
Een kwart van de medewerkers ervaart een lage autonomie. Onder deze groep is het verzuim significant hoger. 18 procent van de medewerkers ervaart geen sociale steun vanuit de leidinggevende. Ook hier geldt dat het verzuim significant hoger is als sociale steun ontbreekt. 1 op de 3 medewerkers vindt dat er geen of onvoldoende aandacht is voor gezondheidsbevordering en preventie van verzuim.
Aanbevelingen
Om het ziekteverzuim terug te dringen, doet AO VVT diverse aanbevelingen. Zo is er meer aandacht nodig voor verlaging van de fysieke belasting, ondersteuning door de inzet van ergotherapeuten en het gebruik van hulpmiddelen. Ook meer inzet van medewerkers op hun kwaliteiten, ontwikkelmogelijkheden, structurele aandacht voor de overgang, het gesprek voeren over de mentale belasting en werkprivébalans en gezonde roosters zijn belangrijke verbeterpunten.
Daarnaast adviseert AO VVT de autonomie te vergroten. “Zorg ervoor dat medewerkers zich door alle lagen in de organisatie gezien en gehoord voelen. Neem medewerkers mee in organisatieveranderingen en betrek ze vroegtijdig in het proces en communiceer over veranderingen.”
Mooie adviezen en niet nieuw. De VVT zit in een vicieuze cirkel. Personeelstekort leidt tot overbelasting en dat leidt tot verzuim. Daarnaast zie je het verzuim onder de helpenden en verzorgenden nog hoger worden. Zij werken veelal op de verpleegafdelingen, waar de zorg steeds intensiever en complexer wordt. Cliënten komen pas naar het verpleeghuis als heel veel (complexe) zorg nodig hebben. De doorloop tijd wordt steeds korter. Dat is niet alleen fysiek zwaar, maar ook mentaal. Gelukkig is de onderlinge sfeer meestal goed. Het zijn harde sociale werkers. De genoemde adviezen klinken mooi, maar zijn holle vaten. De overbelasting niet gereduceerd worden door het personeelstekort het hoofd te bieden. Het imago van de ouderenzorg moet opgekrikt worden. Het werken voor mensen met een intensieve zorgvraag is mooi en belangrijk werk en brengt voldoening. Ga het personeelstekort te lijf door gebruik te maken van ‘echte’ vluchtelingen die gebruik maken van hun asielrecht. Handel procedures snel af, burger deze mensen in en zet ze in waar we ze nodig hebben. Onze eigen bevolking krimpt, dus hebben anderen nodig. Maak van een nood een deugd in plaats van een constante impasse. Daardoor zijn we in Nederland niet meer in staat om te reageren. Niet iedereen is welkom, economische vluchtelingen en gelukszoekers snel afwijzen. De ‘echte’ vluchtelingen snel opnemen in integreren in de maatschappij.
Daarnaast is het belangrijk dat leidinggevenden zich laten zien op de werkvloer en zich voelbaar verbonden voelen met hun cliënten en medewerkers. Dat kost niet veel tijd, maar wel veel empathie. Wat ik vaak hoor is, dat medewerkers een afstand ervaren tot leidinggevenden. De top van organisaties is helemaal onzichtbaar. Dienend leiderschap is nodig en vraagt een andere kijk op het besturen van organisaties. Dan pas kun je kijken wat je verder nodig hebt om het werk makkelijker te maken. Eerst een goede diagnose, dat is het fundament voor daadwerkelijke verbetering. We hebben de plicht om onze kwetsbare medemensen menswaardige zorg en aandacht te geven en de plicht om professionals en niet te vergeten de vrijwilligers optimaal te steunen.
Verpleegkundige en bestuurder, Rens de Haas, weet waarover hij schrijft en heeft gelijk! De CU pleit voor herinvoering van de dienstplicht en om een deel van deze Vaderlandse jonge mensen in de verpleging&verzorging te benutten. Tja, het verzuim was in 2024 in de branche VVT veel en veel te hoog! En het inzetten van „ongeschoolden“ biedt wel wat ondersteuning, maar enige opleiding is toch ook wel wenselijk. Het gaat immers over professionele zorg voor onze meest kwetsbare mensen in een problematische toestand. Over verbetering van „de Zorg“ zwijgt de politiek en een budgetkorting wordt wel aangekondigd. Waarom is alleen de PvdA-GrL bereid om het budget te gaan verhogen? ( tja ik weet dat het minder stijgen betreft, maar het effect daarvan is verminderen, terwijl de bevolking groeit, vergrijst en ontgroent, maar meer in deeltijd werkt en meer „spelen“ ofwel cultuur en sport wenst). Onze Nederlandse waarden en normen waren door compassie met zwakke, zieke en arme mede-burgers altijd voorbeeldig. Veiligheid is belangrijk, maar rechtvaardigheid en oog voor de minder gelukkigen ook, toch?