Dat blijkt uit het brancherapport ‘Openbare apotheken in beeld 2025’ van ABN AMRO.
Preferentiebeleid
Het preferentiebeleid van zorgverzekeraars dwingt apothekers om specifieke, vaak goedkopere, merkloze medicijnen te leveren. Hoewel dit kostenbesparingen voor de zorgverzekeraars oplevert, leidt dit tot aantoonbaar meer medicijntekorten. Wanneer een preferent medicijn niet leverbaar is, ontstaat er druk op de beschikbaarheid van alternatieven, die niet altijd voorhanden zijn.
Van de 13 miljoen geneesmiddelgebruikers werd aan 10 miljoen mensen een geneesmiddel verstrekt dat onder het preferentiebeleid viel. Hiervan kregen 3,9 miljoen mensen vanwege logistieke noodzaak een ander middel dat een zorgverzekeraar preferent aanwees. Deze mensen kregen een duurder medicijn waarvoor een lagere vergoeding van toepassing was.
Medicijntekorten
Medicijntekorten doen zich binnen heel Europa voor, maar in Nederland gemiddeld genomen twee keer zo veel. Het grote tekort aan generieke geneesmiddelen wordt onder meer veroorzaakt doordat buurlanden 25 procent meer voor medicijnen betalen. De Nederlandse overheid en verzekeraars hanteren striktere prijsplafonds dan bijvoorbeeld België en Duitsland. In 2024 was het tekort 1.563, dit is in absolute zin lager dan in 2023 (tekort was 2.292), maar het is wel het op één na hoogste getal in de afgelopen tien jaren. Ruim 4,5 miljoen mensen zijn geraakt door het tekort.
Gezondheidsschade
Medicijntekorten vormen een bedreiging voor de continuïteit en kwaliteit van zorg, waarschuwt ABN AMRO. Deze tekorten kunnen leiden tot gezondheidsschade en veroorzaken óók extra werkdruk in de apotheek. Als patiënten geen toegang hebben tot de juiste geneesmiddelen ontvangen zij niet de zorg die ze nodig hebben. Een alternatief geneesmiddel verstrekken is vaak een oplossing om gezondheidsschade te beperken.
Werkdruk apothekers
De tekorten verstoren ook de dagelijkse bedrijfsvoering van apotheken. Apothekers en hun medewerkers moeten extra tijd en middelen besteden aan het zoeken naar beschikbare alternatieven voor niet-leverbare medicijnen. Dit leidt tot een verhoogde werkdruk voor apotheekmedewerkers. Gemiddeld genomen besteedt een apotheek 1 fte per week (in 2019 was dit nog 0,5 fte) aan het oplossen van de geneesmiddelentekorten. Bovendien verergeren personeelstekorten deze problemen, wat de noodzaak van verbeterde arbeidsvoorwaarden onderstreept. Het zou volgens ABN AMRO makkelijker moeten zijn om alternatieve/duurdere medicatie uit te geven als er sprake is van een tekort.
Bovendien kunnen medicijntekorten de relatie tussen apothekers en patiënten onder druk zetten. Patiënten hebben mogelijk niet direct toegang tot hun voorgeschreven medicatie. Dit kan leiden tot frustratie en ontevredenheid, waardoor het beroep minder aantrekkelijk wordt. Apothekers moeten ook communiceren met voorschrijvers om alternatieve behandelingen te overwegen, wat extra administratieve lasten met zich meebrengt.
Therapietrouw patiënten
Daarnaast kunnen deze tekorten de therapietrouw van patiënten beïnvloeden, aangezien veranderingen in medicatie of tijdelijke onderbrekingen van de behandeling de effectiviteit van de zorg kunnen verminderen. Tot slot kunnen frequente medicijntekorten de reputatie van apotheken aantasten, omdat ze niet in staat zijn om aan de verwachtingen van hun patiënten te voldoen.
Afhankelijkheid van China en India
ABN AMRO wijst ook op de grote mate van afhankelijkheid van China en India, waar 80 procent van onze medicijnen vandaan komen. Daardoor kunnen er problemen ontstaan in de productie en distributie, wat weer kan leiden tot verder toenemende tekorten. Het terughalen van de productie naar Europa biedt voordelen, maar vergt aanzienlijke investeringen en strategische samenwerking tussen overheden en de farmaceutische industrie.
Aanpassen bekostigingssysteem medicijnen
Al met al benadrukken medicijntekorten de behoefte aan betere coördinatie en communicatie binnen de farmaceutische toeleveringsketen om de impact op de patiëntenzorg te minimaliseren. De situatie laat, volgens ABN AMRO, de noodzaak zien voor meer flexibiliteit in het preferentiebeleid om de nadelige effecten op de patiëntenzorg te verminderen. Tevens worden leveranciers verplicht meer voorraad aan te houden wat prijsopdrijvend kan uitpakken. Het preferentiebeleid van zorgverzekeraars en de strikte prijsplafonds dragen bij aan de tekorten, terwijl buurlanden meer betalen voor geneesmiddelen. Het aanpassen van het bekostigingssysteem en preferentiebeleid kan de beschikbaarheid verbeteren, waarbij kostenbeheersing van belang is.
Dat hebben wij te danken aan het Beleid door Rutten -VVD / CDA !!! En maar bezuinigen , Gezondheid ,Openbaarvervoer etc.etc. , Mensonwaardig !!
Marinus van Zwam.
Een interessant overzicht maar er ontbreekt het een en ander en sommige uitspraken zijn te kort door de bocht. Zo verschuift niet de rol van logistieke naar patiëntgerichte zorgactiviteiten maar is sprake van parallellisatie ofwel verbreding van het activiteitenassortiment. De logistieke activiteiten blijven namelijk behouden. Wat ontbreekt is de clustervorming van apotheken. Inmiddels maken bij elkaar opgeteld honderden apotheken deel uit van apotheekfondsen (participatie in tientallen apotheken), groeit het aantal apotheken in (mede-) eigendom van de ‘aloude’ Stichting VNA en zijn er voorbeelden van retail-wholesalecombinaties (Brocacef/BENU, Alliance Healthcare/Alphega, Mosadex/Service Apotheek) met zowel apotheken in eigendom als franchise nemende apotheken. Nu het effect van de dubbelrol van zorgverzekeraars (zowel inkoper bij fabrikanten aan het begin van de farmaceutische bedrijfskolom als inkoper bij apotheken aan het eind van de kolom) resulteert deze tangwerking in lagere inkomsten van partijen op het niveau van de farmaceutische groothandel (jaren geleden als eerste slachtoffer wegens gebrek aan een positiebescherming) en de apotheek (nu aan de beurt omdat de inkomsten geraakt worden door het preferentiebeleid). Hoewel apotheken niet te maken hebben met volledige marktwerking is wel een ontwikkeling gaande die gelijkenis vertoont met hetgeen bekend is uit de levensmiddelensector (ontwikkeling van retail-wholesalecombinaties door groothandels om grip te krijgen op verkooppunten en daarmee behoud van positie en inkomsten). Van ABNAMRO had ik verwacht in dit rapport meer over dit soort ontwikkelingen te lezen. Misschien alsnog aandacht daarvoor in een afzonderlijke publicatie.
Hans Hof, adviseur, toezichthouder en vml. bestuurder in o.m. de levensmiddelensector en de farmaceutische bedrijfskolom.