De oplossing voor de houdbaarheid van de zorg ligt buiten de zorg. Namelijk door nieuwe vormen van zorg en hulp in de samenleving te ontwikkelen. Daarbij is aandacht voor wonen, leefstijl, voeding en vervoer belangrijk. Dat stelt Henk Nies, bestuursvoorzitter van kenniscentrum Vilans.
Nies sprak op 16 november zijn inaugurale rede uit als bijzonder hoogleraar Organisatie en beleid van zorg op de Zonnehuis leerstoel van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU).
Verandering ouderenzorg
Nederlands besteed in vergelijking met andere Westerse landen veel geld aan ouderenzorg. Nederland loopt internationaal gezien erg uit de pas, stelt Nies. “Het is daarom begrijpelijk dat het nieuwe kabinet Rutte inzet op een radicale verandering van de zorg aan ouderen.” Nederland heeft de hoogste zorgkosten, terwijl Nederland een betrekkelijk jong land is. Nederlanders betalen weinig uit eigen zak, maar brengen wel hoge premies op. Ze financieren in vergelijking met andere landen ook weinig zorg via persoonsgebonden budgetten.
Als we op de huidige voet doorgaan zullen we in 2050 zo’n 8,2 procent van ons Bruto Binnenlands Product aan langdurende zorg, zoals ouderenzorg en gehandicaptenzorg, besteden. Ter vergelijking: in Zweden zal dat 5,5 procent zijn, in Noorwegen 4,5 procent en in andere landen zal het nog veel minder zijn.
Radicale verandering nodig
De verandering van zorg gaat niet vanzelf goed. Het overhevelen van taken en budgetten van de ene naar de andere overheid biedt op zich geen structurele oplossing. Ook kan er niet veel meer gevraagd worden van mantelzorgers. Nies pleit daarom voor nieuwe vormen van zorg en hulp in de samenleving die tussen professioneel en informeel inzitten. Hij noemt dat ´halfdelijnszorg´. Voorbeelden zijn initiatieven van burgers die zelf de zorg organiseren en contracteren, zorgruilafspraken tussen mensen in de buurt, de inzet van betaalde krachten die geen zorgachtergrond hebben. Niet alle zorg hoeft van professionele zorgverleners te komen, zegt Nies. Deze zijn wel nodig om te zorgen dat oude mensen zichzelf beter kunnen redden, hun chronische ziekten leren reguleren en om de hulp aan huis te organiseren met de mantelzorgers en de mensen in de buurt.
Gezond wonen en leven
Ook is het belangrijk dat kwetsbare oudere mensen goed wonen in een geschikte woning in een aangepaste omgeving, dat ze een goed voedingspatroon en een gezonde leefstijl hebben, over vervoer kunnen beschikken en dat ze voldoende inkomen hebben. “Wat buiten de zorg ligt, is van wezenlijk belang voor een goede ouderdom. De overheveling van taken naar gemeenten kan goed uitpakken”, aldus Nies. “Veel verantwoordelijkheden buiten de zorg liggen immers bij gemeenten. Zij kunnen voorwaarden scheppen voor een duurzame ouderenzorg. Ze zouden wel – net als hun Scandinavische collega´s – belastingen moeten kunnen heffen.” Nies bepleit meer beleidsruimte en experimenten, willen de radicale veranderingen die het kabinet voorstaat haalbaar zijn.